تحلیل تأثیر مقادیر مختلف بارش روزانه بر مقدار رواناب در حوضة آبخیز قره‌سو در استان کرمانشاه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه لرستان

چکیده

مطالعه و پژوهش دربارة فرایندهای طبیعی مرتبط با آب از نیازهای ضروری کشور ایران است و ازآنجا که در حوضههای آبخیز، اندازهگیری تمام مؤلفههای هواشناسی و هیدرولوژیکی مؤثر بر فرایند بارش و واکنش حوضه به آنها یعنی تولید رواناب میسر نیست، انتخاب مجموعهای از روابط فیزیکی و تجربی حاکم بر فرایند بارش‌–رواناب در قالب یک مدل که بتواند با استفاده از حداقل دادههای ورودی، شبیهسازی و پیش‌بینی با دقت مورد نظر را انجام دهد، لازم است. از طرفی، آگاهی از واکنش حوضة آبخیز به شدت و مقدار بارش میتواند به پژوهشگران و مدیران در اعمال اقدامات پیشگیرانه در راستای کاهش خسارات ناشی از خشکسالی یا سیل کمک کند. هدف اصلی این پژوهش، شبیه‌سازی فرایند بارش‌- رواناب و تحلیل تأثیر کاهش شدت و مقدار بارش (خشکسالی) و افزایش شدت و مقدار آن (ترسالی) بر میزان جریانروزانۀرودخانه در حوضة آبخیز قرهسو در استان کرمانشاه با مساحت 5287 کیلومترمربع با استفاده از مدل هیدرولوژیک توزیعی- مکانی WetSpa است. میزان شاخص­کارایی ناش – ساتکلیف؛ معیار ارزیابی شبیهسازی و کارایی مدل در شبیهسازی جریان رودخانه، برای حدود 9 سال دادۀ روزانه؛ 6 سال واسنجی و 3 اعتبارسنجی مدل، به‌ترتیب 83/0 و 84/0 (در برابر 1 که برابری کامل است) به‌دست آمد که بیانگر توانایی بسیار خوب مدل در شبیهسازی فرایندهای هیدرولوژیک است. سپس برای اولین بار تأثیر مقدار و شدت بارش و واکنش حوضۀ ‌آبخیز بر رواناب خروجی حوضه، با تعیین دو سناریوی کاهش و افزایش مقدار بارش، و اجرای مدل با آنها، تجزیه‌وتحلیل شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


. زینی‌وند حسین. 1389، شبیه‌سازی توزیع مکانی فرسایش خاک و رسوب در مقیاس حوضه. ششمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری و چهارمین همایش ملی فرسایش و رسوب، دانشگاه تربیت مدرس، اردیبهشت ماه.
2. متکان علیاکبر، زینیوند حسین، بیات باقر. میرباقری بابک، و غفوری عبدالمحمد، 1390، شبیه‌سازی جریان روزانه رودخانه و تحلیل اثرات تغییر کاربری بهینه روی آن با استفاده از مدل WetSpa در محیط GIS (مطالعة موردی: حوزۀ آبریز مرک، استان کرمانشاه). مجلة سنجش از دور و GIS ایران، سال سوم، شماره دوم: 18-1.
3. مرادیپور شهین. بهرهمند عبدالرضا، زینیوند حسین، و نجفی‌نژاد علی، 1390، شبیه‌سازی توزیعی مکانی سیل با مدل هیدرولوژیکی WetSpa در حوضة آبخیز طالقان، البرز، هفتمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشگاه صنعتی اصفهان، 7 و 8 اردیبهشت ماه.
4. Bahremand A. 2006, Simulating the effects of reforestation on floods using spatially distributed hydrologic modeling and GIS. PhD thesis of Department of Hydrology and Hydraulic Engineering, Vrije universiteity Brussel, Brussels, Belgium. 150
5. Beven K. J. 2000, Rainfall-runoff Modeling. John Willey and Sons Ltd, England. 200 pp.
6. Booij M.J. 2002, Appropriate modeling of climate change impacts of river flooding, Ph.D. thesis, Universiteit Twente, Nederland, 179 pp.  
7. De Smedt F., Liu Y.B., and Gebremeskel S. 2000, Hydrological modeling on a catchment scale using GIS and remote sensed land use information, In: Brebbia, C.A. (ed), Risk Analyses II, WIT press, Southampton, Boston, pp. 295-304.
8. Kuczera G. 1983, Improved parameter inference in catchment models.1.Evaluating parameter uncertainty. Water Resour. Res. 19(5):1151–1162.
9. Liu Y.B., and De Smedt F. 2004, WetSpa Extension, A GIS-based Hydrologic Model for Flood Prediction and Watershed Management and Erosion and Sediment Transport Simulation, Documentation and User Manual. 155 PP.
10. Liu Y.B., Gebremeskel S., De Smedt F., and Pfister L. 2003, A diffusive transport approach for flow routing in GIS-based flood modeling, Journal of Hydrology, 283,91-106.
11. Nash J.E., and Sutcliffe J.V. 1970, River flow forecasting though conceptual models. Part 1-A discussion of principles. Journal of hydrology, 10: 282-290.
12. Nurmohamed R. Naipal S. and De Smedt F. 2006, Hydrologic Modeling of the Upper Suriname River basin Using WetSpa and Arcview GIS, Journal of Spatial Hydrology, Vol.6, No.1 Spring 2006.
13. Rwetabula J. 2007, Modelling the Fate and Transport of Organic Micro-Pollutants and Phosphates in the Simiyu River and Speke Gulf (Lake Victoria), Tanzania, Department of Hydrology and Hydraulic Engineering VUB – HYDROLOGIE (52).
14. Safari A., De Smedt F., and Moreda F. 2012, WetSpa model application in the Distributed Model Intercomparison Project (DMIP2). Journal of Hydrology.
15. Wang Z., Batelaan O., and De Smedt F. 1997, Adistributed model for water and energy transfer between soil, plants and atmosphere (WetSpa), physics and chemistry of the earth, (21): 189-193.
16. Zeinivand H. 2009, Development of Spatially Distributed Hydrological WetSpa Modules for Snowmelt, Soil Erosion, and Sediment Transport. Thesis submitted in fulfilment of the requirements for the award of the degree of Doctor in de ingenieurswetenschappen (Doctor in Engineering).
17. Zeinivand H., and De Smedt F. 2009, Spatially distributed modeling of soil erosion and sediment transport at watershed scale, World Environmental & Water Resources Congress (EWRI), 17-21 May, Kansas City, USA.
18. Zeinivand H., and De Smedt F. 2010, Prediction of snowmelt floods with a distributed hydrological model using a physical snow mass and energy balance approach, Natural Hazards Journal, 54(2), pp 451-468.
  • تاریخ دریافت: 13 اردیبهشت 1393
  • تاریخ بازنگری: 16 بهمن 1393
  • تاریخ پذیرش: 20 شهریور 1393
  • تاریخ اولین انتشار: 01 مهر 1393
  • تاریخ انتشار: 01 مهر 1393