بررسی کیفیت آب زیرزمینی برای شرب و کشاورزی و انتخاب مناسب‌ترین روش میان‌یابی مکانی آن (مطالعۀ موردی: غرب شهرستان مریوان)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی آبخیزداری، دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه لرستان

2 استادیار گروه مهندسی مرتع و آبخیزداری، دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه لرستان

چکیده

تعیین کیفیت آب­های زیرزمینی و انتخاب و دقت روش­های مناسب پهنه­بندی به شرایط منطقه و وجود آمار و اطلاعات کافی بستگی دارد. از طرفی انتخاب روش صحیح میان‌یابی مکانی کیفیت آب زیرزمینی، گامی مهم در مدیریت منابع آب زیرزمینی هر منطقه به‌شمار می­آید. هدف این تحقیق، بررسی کیفیت آب­های زیرزمینی غرب شهرستان مریوان برای شرب و کشاورزی است. به‌همین منظور از داده­های سال­های 1364 تا 1391 و پارامترهای مقدار شوری، کلر، غلظت مواد محلول، سولفات، سختی آب، سدیم و نسبت سدیم قابل جذب استفاده شد. برای مقایسۀ تیمارها از تجزیۀ واریانسANOVA  و برای آزمون تفاوت بین ایستگاه­های مختلف از آزمون LDS استفاده شد. همچنین برای تعیین مناسب­ترین روش میان­یابی مکانی و پهنه‌بندی پارامترهای یادشده، سامانۀ اطلاعات جغرافیایی (GIS) به‌کار گرفته شد. بدین منظور، از روش­ میان­یابی زمین‌آمار کریجینگ ساده، و روش­های معین مانند وزن­دهی عکس فاصله، تابع شعاعی، تخمین­گر موضعی و تخمین­گر عام به‌صورت سالانه و فصلی استفاده شد. نتایج نشان داد که آب زیرزمینی منطقه از نظر کیفی برای شرب در محدودۀ مناسب و پذیرفتنی قرار دارد. همچنین برای آبیاری، بیشتر منطقه در محدودۀ پذیرفتنی قرار دارد. نتایج میان­یابی مکانی براساس معیارهای ریشۀ دوم میانگین مربعات خطا (RMSE)، میانگین خطای مطلق (MAE) و بیشترین مقدار ضریب تعیین (R2) نشان ­داد که از بین روش­های مختلف میان­یابی، روش تخمین­گر موضعی برای پارامترهای سولفات، غلظت مواد محلول و شوری؛ روش تابع شعاعی برای پارامترهای سدیم و نسبت جذب سدیم؛ روش تخمین­گر عام برای پارامتر کلر؛ و روش کریجینگ ساده برای پارامتر سختی آب، مناسب­ترین برآورد سالانه را دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1-     خدائی، کمال؛ شهسواری، علی­اکبر؛ اعتباری، بهروز؛ هاتفی، راحله، 1384، پهنه‌بندی آسیب‌پذیری ذاتی آبخوان دشت جوین در مقابل آلودگی با استفاده از روش‌های DRASTIC و GODS، کمیتۀ تحقیقات شرکت سهامی آب منطقه‌ای خراسان.
2-    مهدوی، محمد، هیدرولوژی کاربردی، جلد دوم، انتشارات دانشگاه تهران، 1378، ص 301.
3-     لاله­زاری، رضا؛ طباطبائی، سیدحسن، 1389، خصوصیات شیمیایی آب زیرزمینی دشت شهرکرد، محیط­شناسی، سال سی و ششم، شماره 5. ص. 7.
4-     حسنی، قاسم؛ محوی، امیرحسین؛ ناصری، سیمین؛ عرب­علی­بیگ، حسین؛ یونسیان، مسعود؛ قریبی، حامد، 1391، طراحی شاخص کیفی آب‌های زیرزمینی با استفاده از منطق فازی، مجلة سلامت و بهداشت اردبیل، دورة سوم، شمارۀ 1، بهار: 31-18.
5-     نادی، مهدی؛ خلیلی، علی؛ پورطهماسی، کامبیز؛ بذرافشان، جواد، 1389، ارزیابی برخی از روش‌های زمین‌آمار برای میان­یابی داده‌های بارندگی در منطقۀ چهارباغ، چهاردهمین کنفرانس ژئوفیزیک ایران، تهران.
6-      ذبیحی، علیرضا، سلیمانی، کریم، شعبانی، مرتضی، و آبروش، صادق، 1390، بررسی توزیع مکانی بارش سالانه با استفاده از روش­های زمین آماری (مطالعۀ موردی: استان قم) پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شمارۀ 78، زمستان: 112-101.
7-     سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدن کشور، 1370، نقشۀ زمین‌شناسی مریوان- بانه. 1:2500000.
8-     حسنی پاک، علی‌اصغر، زمین آمار (ژئواستاتیستیک)، انتشارات دانشگاه تهران، 1377‌، ص 314.
9-     عساکره، حسین، 1387، کاربرد روش کریجینگ در میان­یابی بارش، جغرافیا و توسعه، شمارۀ 12: 42-25.
10- قهرودیتالی، منیژه؛ باباییفینی، امالسلمه، 1391، درآمدی بر سیستمهای اطلاعات جغرافیایی، انتشارات دانشگاه پیام‌ نور، ص 232.
11- Pourmoghadas, H. 2002, Investigation of groundwater quality in Lenjan city. Journal of School of Public Health and Institute of Public Health Research Quarterly, 4:31-40.
12-  Samin, M. Soltani J., Zeraatcar Z., Moasheri S.A., and Sarani N, 2012, Spatial estimation of groundwater quality parameters based on water salinity data using kriging and cokriging methods. International Conference on Transport, Environment and Civil Engineering. 25-26 August, Kuala Limpur, Malaysia.
13- Taghizade-Mehrjardi, R., M., Zareian Mahmodi S.h., and Heidari A. 2008, Spatial distribution of groundwater quality with geostatistics (case study: Yazd-Ardakan plain). World Applied Science Journal, 4(1): 9-17.
14-  Soltani, J., Khodabakhshi, F. and Dadashi, M. 2014, Classification of water quality of Gharasoo River for different uses in the wet and dry years. Journal of River Engineering. V. 2, Issue 3.
15-  Gibbs, R.J. 1970, Mechanisms controlling world water chemistry, Science, 1090-1088: 170.
16-  Schoeller, H. 1964, La classification geochimique des eaux. LASH Publication no. 64, Gen. Assembly of Berkeley. V. 4, pp. 16-24.
17-  Wilcox LV, 1955 .Classification and use of irrigation waters. USDA Circ. 969, Washington, DC.
18-  Davis, J.C. 1973. Statistics and Data Analysis in Geology, John Wiley & Sons, New York. 550pp.
19-  Johnston, K., Ver Hoef, J. M., Krivoruchko, K. and Lucas, N. 2001, Using ArcGIS Geostatistical Analyst. ESRI, Redlands, CA.
 
  • تاریخ دریافت: 13 آذر 1393
  • تاریخ بازنگری: 12 دی 1393
  • تاریخ پذیرش: 20 بهمن 1393
  • تاریخ اولین انتشار: 20 بهمن 1393
  • تاریخ انتشار: 01 دی 1393