نقش ساختارهای زمینشناسی و سنگشناسی در تغییرات کمی و کیفی آبخوانهای منطقة اشتهارد

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زمین‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر

2 کارشناس ارشد زمین‌شناسی زیست‌محیطی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

آبخوان اشتهارد بخشی از حوضة آبریز رودخانة شور محسوب می‌شود. پتانسیل آبی در مناطق مختلف حوضة اشتهارد، به‌دلیل تنوع سازندها و ساختارهای زمین‌شناسی متفاوت است. در این مقاله به ارتباط ویژگی‌های کمی و کیفی منابع آب با ویژگی‌های زمین‌شناسی محدوده به‌لحاظ سنگ‌شناسی و ساختاری پرداخته شده است. به این منظور با تعیین محدوده در منطقة اشتهارد به بررسی میدانی و شناسایی و پراکندگی سازند‌های زمین‌شناسی و موقعیت گسل‌ها با استفاده از نقشه‌های زمین‌شناسی موجود پرداخته شد. سپس با شناسایی موقعیت چاه‌ها و براساس نتایج تجزیه نمونه‌های آب منطقه، نقشه‌های هم‌غلظت کلر، سولفات‌، کلسیم‌، منیزیم و... ترسیم شد. تفسیر نقشه‌های رسم‌شده نشان داد که بیشترین تمرکز عناصر در نیمة شمالی دشت بوده و روند تغییرات آنها، از ارتفاعات شمالی به‌سمت مرکز و شرق محدوده است که با مسیر رودخانة شور تطابق دارد. با توجه به نتایج کیفی آب، نواحی شمالی دشت دارای تیپ کلرور سدیک است و این منطقه از نظر شرب در ردة متوسط تا کاملاً نامطبوع و از لحاظ کشاورزی در ردة شور و مضر برای کشاورزی قرار دارد. بررسی‌ها نشان داد که وجود پهنة نمکی در شمال دشت به‌همراه افت ایجادشده در مرکز دشت که ناشی از برداشت بی‌رویه از منابع آبی است، تأثیر زیادی در کاهش کیفیت آب منطقه داشته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


]1[آقانباتی، سیدعلی (1383 )، زمین‌شناسی ایران، نشر سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، ص 556.
]2[ ادارۀ برنامه‌ریزی و آمار (1393)، گزارش آماربرداری‌های سالانه از منابع آب دشت اشتهارد، شرکت آب منطقه‌ای استان البرز، شمارۀ2‌، ص 127.
]3[ ایرانپورمبارکه، احمد؛ مظاهری، اکبر (1390)، هیدروژئوشیمی منابع آبی جنوب غرب مشهد و بررسی منشأ آلودگی به آنتیموان، مجموعه مقالات سی‌امین گردهمایی علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور: 14-5.
 ]4[جداری عیوضی،جمشید؛ مقیمی، ابراهیم؛ یمانی،مجتبی؛ محمدی، حسین؛ عیسایی، احمدرضا (1389)، تأثیر عوامل اکوژئومورفولوژیک برکیفیت شیمیایی آب مطالعه موردی: رودخانة کر و دریاچة سد درودزن، مجلۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 21‌، شمارۀ پیاپی 37‌، شمارة 1: 32-17.
 ]5[حیدری‌زاد، مجتبی؛ محمد‌زاده،حسین (1391)،بررسی ارتباط ژئوشیمیایی بین لیتولوژی حوضة آبریز کارستی سد کارده و آب رودخانة کارده (شمال شهر مشهد)، مجموعه مقالات پانزدهمین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران: 12-8.
]6[رنجبر، محمدرضا (1388)، بررسی عوامل مؤثر در فرونشست زمین دشت اشتهارد، نشریۀ علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران‌، سال ششم، شمارة 18: 23-4.
 ]7[رضائی، محمد (1390)، مطالعة عوامل کنترل‌کنندة شوری در آبخوان آبرفتی دشت مند، استان بوشهر، مجلۀ محیط‌شناسی، سال سی‌وهفتم، شمارة ۵۸‌: 116-105 .
]8[ سپهوندی‌، سارا (1393)، بررسی تأثیر سازندهای زمین‌شناسی و عوامل ساختاری در تغییرات کمی و کیفی منابع آب منطقة اشتهارد، پایان‌نامة کارشناسی ارشد زمین‌شناسی زیست‌محیطی‌، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ص 132.
 ]9[شریفی،  ابراهیم؛ عباسی، مهدی؛ گلیان، محسن؛ و رئیسی دهکردی،  سوده (1390)، بررسی هیدروژئوشیمی آبخوان دشت زنجان در استان زنجان، پانزدهمین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران، تهران، انجمن زمین‌شناسی ایران، دانشگاه تربیت معلم‌: 46-45.
]10[شهبازی، رضا؛ فیض‌نیا، سادات (1390)، تاثیر سازندهای زمین شناسی بر کاهش کیفیت آ بهای سطحی و زیرزمینی در حوزه آبخیز کویر مرکزی ایران (مطالعة موردی: حوزۀ آبخیز چشمۀ علی دامغان)، پژوهش‌های فرسایش محیطی، شمارة 1: 104-94.
 ]11[ صداقت، محمود (1385)، زمین و منابع آب (آب‌های زیرزمینی)، انتشارات دانشگاه پیام نور، 385.
 ]12[ علیزاده، امین (1390). اصول هیدرولوژی کاربردی، چاپ سی و یکم، انتشارات آستان قدس رضوی: 432.
 ]13[عزیزی، فرحناز؛‌ محمدزاده، حسین (1391)، پهنه‌بندی آسیب‌پذیری و ارزیابی تغییرات مکانی کیفیت آبخوان دشت امامزاده جعفر گچساران با استفاده از شبیه DRASTIC و شاخص کیفی GWQI، مجلۀ مهندسی منابع آب، سال پنجم:16-1.
] 14 [قاسمی‌، علی؛ لشکری‌پور، غلامرضا؛ بنی اسدی، علی؛ حسنکی،محمد؛ نعمت‌الهی، محمد،( 1392). ارزیابی تأثیر سازندهای زمین‌شناسی بر کیفیت منابع آب حوزۀ آبریز شورلق سرخس، در استان خراسان رضوی، هشتمین همایش انجمن زمین‌شناسی مهندسی و محیط زیست ایران: 1408- 1406 .
]15 [لشکری، محسن؛ لشکری پور،غلامرضا (1390)، بررسی کیفیت آب زیرزمینی دشت ایرانشهر و تأثیر سازند زمین‌شناسی بر کیفیت آب، مجموعه مقالات سی امین گردهمایی علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور: 7-1.
] 16[معیری، مهدی؛ احمدی‌نژاد، یونس(1385)، پدیدة دیاپیریسم و تأثیر آن بر آلودگی رودخانة شور دِهرَم، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 56: 45-33.
 ]17[ یوسفی، مهدی؛ امامی، محمدهاشم؛ علوی، مهدی،. (1379)، نقشه و گزارش نقشة زمین‌شناسی1:100000چهارگوش اشتهارد، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
 [18] Andre, L., Franceschi, M. Puchan, P. Atteia, O. (2005); “Using geochemical modeling to enhance the understanding of groundwater flow in a regional deep aquifer Aquitaine Basin, South-west of France”, Journal of Hydrology Vol.305, pp. 40-42.
 [19] Cloutier,V., Lefebvre, R., Savard, M.M., Bourque, E. Therrien, R. (2006); Hydrochemistry and groundwater origin of the Basses-Laurentides sedimentary rock aquifer system, Qubec, Canad. Hydrology Journal, Vol.14, pp. 573-590.
[20] Ebadati, N.Khamisabadi, S. (2014);A Study of Quantitative and Qualitative Potential of Malard Regional Potable Groundwater Sources (Iran) , Journal of MAGNT Research Report Vol.2 (7). PP: 102-115
[21] Jalali, M. (2009); Geochemistry characterization of groundwater in an agricultural area of Razan, Hamadan, Iran, Environ Geol, Vol. 56. pp 1479-1488.
 [22] Omar A. Khashman, A.(2008); Assessment of the spring water quality in The Shoubak area, Jordan, September 2008, Vol. 28( 3), pp 203-215.
[23] World health organization (1993); Study protocol for the world health organization project to develop a quality of life assessment instrument (WHOQOL), Division of mental health, Switzerland, special report, journal. Quality of life research, Vol.2, pp.153-159.
[24] WHO,(2004); Guidelines for drink water W.H.O, wuliy , Vol. 102 and 3 , WHO, GENEVA.
دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 1
فروردین 1394
صفحه 117-128
  • تاریخ دریافت: 01 خرداد 1394
  • تاریخ بازنگری: 19 شهریور 1394
  • تاریخ پذیرش: 29 خرداد 1394
  • تاریخ اولین انتشار: 29 خرداد 1394
  • تاریخ انتشار: 01 فروردین 1394