برآورد شاخص زیستی آلودگی و کیفیت آب رودخانۀ هراز با استفاده از جوامع ماکروبنتوزها

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن

2 استادیار دانشکدۀ محیط زیست و انرژی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

3 کارشناس ارشد مهندسی آلودگی‌های محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن

چکیده

پهنه‌بندی کیفیت آب سطحی و روند تغییرات آلودگی با استفاده از اندیکاتورهای بیولوژیک تأثیرات زیست‌محیطی پنهان را بهتر نشان می‌دهد و تصمیم‌گیری‌های مدیریتی با آگاهی بیشتری به‌کار گرفته می‌شود. بنابراین، هدف از این مطالعه بررسی ساختار اجتماعات ماکروبنتوزها به‌عنوان نشانگرهای زیستی آلودگی در رودخانۀ هراز است. نمونه‌برداری در 5 ایستگاه و طی 12 ماه (در سال 1391) با 3 تکرار در هر ایستگاه انجام گرفت. برای ارزیابی تنوع زیستی ماکروبنتوزهای منطقۀ ‌مطالعه‌شده از شاخص سیمپسون استفاده شد که میانگین این پارامتر 25/0 است. به‌منظور پی‌بردن به وضعیت اکولوژی منطقه از میزان آلودگی آلی از شاخص HFBI استفاده شد.2 شاخه، 3 رده، 11 راسته و 16 خانواده از ماکروزئوبنتوزها شناسایی شدند. بیشترین شاخص سیمپسون در ایستگاه شاهد و کمترین در ایستگاه سرخ‌رود بوده است. روند تغییرات HFBI به سمت ایستگاه‌های پایین‌دست در حال افزایش بوده است. کیفیت آب در بالا‌دست از شاخص 26/4 شامل مقداری آلودگی آلی و در سطح خوب ارزیابی می‌شود. در پایان مسیر خود به شاخص 26/7 شامل آلودگی آلی شدید و در سطح بسیار ضعیف ارزیابی می‌شود. پس از بررسی شاخص هیلسنهوف و دیگر شاخص به این نتیجه رسیدیم که میانگین شاخص HFBI دورۀ تحقیق، کیفیت آب رودخانۀ هراز 72/5 را در کلاسۀ کیفی متوسط با آلودگی آلی در حد نسبتاً قابل تشخیص بیان شده است.
 
 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. اسماعیلی ساری، عباس‌، 1381.آلاینده‌ها بهداشت و استاندارد در محیط زیست، چاپ اول، انتشارات نقش مهر، ص 591.

2. اسماعیلی ساری، عباس، و شهسواری، ناهید.1390. «بررسی آلودگی میکروبی رودخانۀ هراز و تعیین کاربری‌های مجاز آب رودخانه با توجه به استاندارد جهانی»، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دورۀ سیزدهم، شمارۀ 4.

3. آخوندی، لیلا؛ نظری، عطیه؛ احمدی، جعفر؛ نخعی، محمد؛ 1390. «پهنه‌بندی رودخانۀ قم‌رود براساس شاخص کیفی آب (NSFWQI) با استفاده از سامانۀ جغرافیایی GIS». چهارمین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران. دانشگاه صنعتی امیرکبیر. صص2 و 4.

4. بیضاپور، داریوش؛ 1376. «بررسی تغییرات اکوسیستم‌ها با استفاده از شاخص‌های زیستی»، محیط زیست- فصلنامۀ علمی سازمان حفاظت محیط زیست، شمارۀ 4، صص 12-17.

5. باقری، سیامک و عبدالملکی، شهرام. 1381. «بررسی پراکنش و تعیین تودۀ زندۀ بی‌مهرگان کفزی دریاچۀ ارس»، مجلۀ علمی شیلات ایران، مؤسسات تحقیقات و اموزش شیلات ایران، سال یازدهم، شمارۀ4. صص 1- 11.

6. تجلی‌پور، مهدی، 1373. «بررسی تکمیلی سیستماتیک و انتشار نرم‌تنان سواحل ایرانی خلیج‌فارس»، انتشارات خبیر.

7. نظامی شعبان‌علی. و خارا، حسین 1384. «ارزیابی اثرات خشک‌سالی بر تنوع و فراوانی موجودات کفزی تالاب امیرکلایه لاهیجان». مجلۀ علمی شیلات ایران، شمارۀ سوم. صص 141-156.

8- Andrew, S. Y, and Ann, L., 1996, Macrofauna: polychaetes, mollusks & Crustacean. In: Methods of the examination of organismal diversity in soil & sediment. Edited by Hall, G.S.UNESCO University Press.Cambridge, pp. 118-132.

9- Ansari, Z.A., Sreepada, R.A. and Kanti, A., 1994, Macrobentic assemblage in the soft sediment ofMarmugao harbours, Goa (Centrl west of India). India Journal of Marine Sciences. vol 23,pp. 213-235

10- Brundian, I., 1951. The relation of O2 microstratification of mud surface to the ecology of the profoundly bottom fauna. Rep. Inst. Freshwater Res. Vol32,pp. 8-12

11- Bouchard, R.W., 2004. Guide to aquatic macroinvertebrates of the upper Midwest. Water Resources Center, University of Minnesota, St.Paul,MN. pp.19-162

12-Hilsenhoff, W.L. 1987. An improved biotic index of organic stream pollution. Great Lakes Entomologist,vol 20,pp. 31-39.

13-Hilsenhoff, W.L. 1988. Rapid field assessment of organic pollution, with a family-level biotic index. Journal of North American Benthological Society, vol7(1),pp.65-68.

14 -Lenat, D., 1993. A biotic index for southeastern United Sataes, Derivation and list of tolerance values with criteria for assessing water quality ratings. Journal of the North American Benthological Society. Vol 12,pp. 179-290.

15 -Loch, D.D., West, J.L., and Perlmutter, D.G. 1996. The effect of trout farm effeluent on the taxa richness of benthic macroinvertebrates. Aquaculture, vol 147,pp 37-55.

16-Leunda, P.M., Oscoz, J., Miranda, R. and Arino, A.H., 2009. Longitudinal and seasonal variation of the benthic macroinvertebrate community and biotic indices in an undisturbed Pyrenean river. Ecological Indicators.vol9(1),pp.52-63.

17-Lenat, D.R., 1988. Water quality assessment of streams using qualitative collection method for benthic macroinvertebrates, Journal of North Am. Benthol Soc.vol 7,pp 222- 223

18- Pillay, T.V.R., 2007. Aquaculture and the environment. Former Programmed. Fishing News Books,Blackwell Publishing, Ltd. pp.189.

19- Plafkin, JL., Barbour, M.T., Porter, K.D., Gross, S.K., and Hughes, R.M.. 1989. Rapid Bioassessment Protocols for use in Streams and Rivers: Benthic Macroinvertebrates and Fish. U.S. Environmental Protection Agency. EPA 440/4-89/001. Washington 8 chapters, Appendices A-D.

 

20- Rosenberg, D.M., 1999. Protocols for Measuring Biodiversity: Benthic Macrointertebrates in Freshwaters”, Department of Fisheries and ceans, Freshwater Institute, Winnipeg, Manitoba, pp42.

21-Saunders, J., Al Zahed, Kh.M. and Paterson, D., 2007. The impact of organic pollution on the macrobenthic fauna of Dubai creek (UAE). Marine pollution Bulletin. vol54(11),pp1715-1723.

22-Washington, H.G., 1984. Diversity, biotic and similarity indices. A review with special relevance to aquatic ecosystems. Water Res. Vol 18, pp653–694.

23-Yokoyama,H., A.,Nishimura and M.,Inoue. 2007. Macrobenthos as biological indicators to assess the influence of aquaculture on Japanese coastal environments. Ecological and Genetic Implications of Aquaculture Activities. pp. 407-423.

دوره 3، شماره 1
فروردین 1395
صفحه 45-53
  • تاریخ دریافت: 12 بهمن 1394
  • تاریخ بازنگری: 05 مرداد 1395
  • تاریخ پذیرش: 27 اسفند 1394
  • تاریخ اولین انتشار: 01 فروردین 1395
  • تاریخ انتشار: 01 فروردین 1395