بررسی اثر نمک‏ پاشی در جادۀ برف‌گیر بر ترکیب و تنوع گیاهی (مطالعۀ موردی: جادۀ کوهستانی گدار کفنوئیه بافت‌ـ بام کویر ایران)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه اکولوژی، پژوهشگاه علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته، کرمان

2 استادیار، گروه علوم مهندسی بیابان، دانشکدۀ منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان

چکیده

استفاده از نمک به‌عنوان پایین‌آورندۀ نقطۀ انجماد آب در سطح جاده‏های مناطق کوهستانی کشور استفادۀ طولانی و گسترده دارد. این پژوهش با هدف تعیین اثر نمک‏پاشی جاده بر درصد ترکیب گونه‏ای، شاخص‏های تنوع و غنای گونه‏ای اکوسیستم مرتعی مجاور جاده در منطقۀ گدار کفنوئیه جادۀ بافت‌ـ کرمان در سال 1395 انجام شد. پس از تعیین یک منطقۀ همگن از نظر شرایط اکولوژیکی در سمتی از جاده که رواناب‏ها به آن سو جریان دارند، به نمونه‏برداری پوشش گیاهی اقدام شد. نمونه‏برداری پوشش گیاهی با استقرار 80 رولوه به‌صورت سیستماتیک در امتداد چهار ترانسکت 150 متری انجام شد. به این‌‌صورت که در هر ترانسکت 10 ‌رولوه (پلات) اول نزدیک‏تر به هم (هر پنج متر) و 10 رولوۀ دوم دورتر از هم (هر 10 متر) روی ترانسکت استقرار یافتند. پس از استخراج شاخص‏های تنوع و غنا بر مبنای حضور داشتن و نداشتن گونه‏ها در محیط نرم‏افزاری PAST و BIO-DAP، اثر فاصله از مرکز نمک‏پاشی (جاده) بر کلیۀ شاخص‏ها با آزمون ANOVA یک‏‏طرفه و مقایسۀ میانگین داده‏ها با آزمون چنددامنۀ دانکن بررسی شد. نتایج نشان داد در فاصلۀ صفر تا 40 متری از جاده گونه‏های گیاهی مهاجم کرقیچ، شیرسگ و شیرین‌بیان سهم زیادی از ترکیب گونه‏ای را به خود اختصاص داده‌اند. یک نرخ افزایشی معنا‏دار در شاخص‏ چیرگی و برگر (به‌ترتیب 7/86 و 7/98 درصد نسبت به حاشیۀ جاده و 27/18 و 115 درصد نسبت به دورترین نوار از جاده) و کاهشی معنا‏دار در شاخص‏های سیمپسون، شانون، مارگاروف، منهینگ و فیشر (به‌ترتیب 2/45، 6/49، 5/38، 6/14 و 2/30 درصد نسبت به حاشیۀ جاده و 4/53 و 5/68، 6/77، 4/51 و 8/76 درصد نسبت به دورترین نوار از جاده) در نوار 40 متری از جاده مشاهده شد که بیان‌کنندۀ غالب‌بودن گونه‏های محدود با جمعیت زیاد (بیشتر علف شور) بود. گونۀ غالب و بومی مراتع منطقه (درمنۀ کوهی) به همراه سایر گونه‏های همراه مانند یال اسب و گون زرد از فاصلۀ 50 متر از جاده حضور پیدا کرده و با بیشتر‌شدن فاصله از جاده سهم آنها در ترکیب گیاهی بیشتر شد. براساس یافته‏های این پژوهش نمک‏پاشی جاده به‌دلیل تغییر دادن شرایط اکولوژیک به نفع گونه‏های مهاجم و شورپسند، شاخص‏های غنا، تنوع گونه‏ای را به‌طور معنا‏داری کاهش داده است که این مهم به کاهش توان و آسیب‏پذیری زیاد اکوسیستم‏های مرتعی مجاور منجر خواهد شد.
 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع
[1]. Soleymani Kermani MR. Mechanical re-texturing of road surface aggregates. PhD Thesis in the Department of Civil Engineering, Queen Mary and Westfield College, University of London. 1995:210p.
[2]. Soleymani Kermani MR. The impact of winter salting the skid resistance of the road surface. Journal of transportation. 2008; 5(2): 187-193. (In Persian)
[3]. Ranjbar A, Sadatinejad SJ. The use of chlorophyll fluorescence indices to identify environmental stresses (drought and salinity) in leaves of Mutica Pistachio (Pistacia mutica L.). Iranian Journal of Ecohydrology. 2015; 2(3): 253-260. (In Persian)
[4]. Emadian FA, Mirnia SK. Plant Ecophisiology. Mazandaran University Press. 2001. (In Persian)
[5] Dordipour E, Ghadiri H, Hussein J. The influence of salinity and sodicity on soil erodibility, sediment transport and downstream water quality from three contrasting soils. J. Agric. Sci. Natur. Resour. 2007;14(4): 41-52. (In Persian)
[6]. Bagheri R, Shafiei H, Fezoni L, Amiri I, Porsor K. Biomes of the Earth – Deserts. 1nd ed. Islamic Azad University of Baft Press; 2014.
[7]. Amrhein C, Strong JE, Mosher PA. Effect of de-icing salts on metal and organic matter mobilization in roadside soils. Environ Sci Technol. 1993;26:703–9.
[8]. Mavi MS, Marschner P. Drying and wetting in saline and saline-sodic soils effects on microbial activity, biomass and dissolved organic carbon. Plant and Soil. 2012; 355: 51-62.
[9]. Mikutta R, Mikutta C, Kalbitz K, Scheel T, Kaiser K, Jahn R. Biodegradation of forest floor organic matter bound to minerals via different binding mechanisms. Geochimica Et Cosmochimica Acta. 2007; 71: 2569-2590.
[10]. Backstrom M, Karlsson S, Backman L, Folkeson L, Lind B. Mobilisation of heavy metals by deicing salts in a roadside environment. Water Research. 2004;38: 720–732.
[11]. Roomiani L, Jalilzadeh Yengejeh R. Study the Potential Uptake of Heavy Metals by Aquatic Plants in Dez River. Iranian Journal of Ecohydrology. 2016; 3(1): 133-140. (In Persian)
[12]. Ebrahimi M, Ghasemi F, Pozesh Shirazi M. Phytoremediation potential of Puccinellia distans (Jacq.) Parl in Cd contaminated soil and method of leaching reduction into ground waters. Iranian Journal of Ecohydrology. 2015; 2(2): 201-210. (In Persian)
[13]. Arzani H. Forage quality and daily requirement of grazing animal. 2nd ed. Tehran university press; 2008. (In Persian)
[14]. Erfanian R, Arzani H. The effect of phenology and soil properties on forage quality of species Trifolium pretense and Coronilla varia. Pajouhesh va Sazandegi. 2003;16(1): 2-4. (In Persian)
[15]. Nabati J, Kafi M, Nezami A, Rezvani Moghaddam P, Masoumi A, Zare Mehrjerdi M. Evaluation of quantitative and qualitative characteristic of forage kochia in different growth under salinity stress. EJCP. 2012; 5 (2): 111-128. (In Persian)
[16]. Angassa A, Oba G. Effects of grazing pressure, age of enclosures and seasonality on bush cover dynamics and vegetation composition in southern Ethiopia. Journal of Arid Environments. 2010; 74; 111–120.
[17]. Fattahi B, Ildoromi AR. Effect of Some Environmental Factors on Plant Species Diversity in the Mountainous Grasslands (Case Study: Hamedan-Iran). International Journal of Natural Resources and Marine Sciences. 2011; 1 (1): 45-52. (In Persian)
[18]. Gholami P, Fakhimi Abarghouei E.Changes of species diversity and functional groups in relation to grazing in rangelands of Nodushan, Yazd province. Desert Ecosystem Engineering Journal. 2016; 5(11): 9-20. (In Persian)
[19]. Rath KM, Rousk J. Salt effects on the soil microbial decomposer community and their role in organic carbon cycling: A review. Soil Biology & Biochemistry. 2015; 81: 108-123.
[20]. Setia R, Smith P, Marschner P, Gottschalk P, Baldock J, Verma V. Simulation of salinity effects on past, present, and future soil organic carbon stocks. Environmental Science & Technology. 2012; 46:1624-1631.
[21]. Burton M L, Samuelson LJ. Influence of urbanization on riparian forest diversity and structure in the Georgia Piedmont, US. Plant Ecology. 2008; 195: 99-115.
[22]. Karraker NE, Ruthig GR. Effect of road deicing salt on the susceptibility of amphibian embryos to infection by water molds. Environmental Research. 2009; 109: 40–45.
[23]. Rose D, Webber J. De-icing salt damage to trees. Pathology Advisory Note. Centre for Forestry and Climate Change. Forest Research. 2011; 11: 1-8.
[24]. Senft AR. Species diversity pattern at ecotones. A thesis submitted to the faculty of the University of North Carolina at Chapel Hill in partial.fulfillment of the requirements for the degree of Masters of Science in the Department of Biology; 2009.

[25]. Jane P, Young A, Rallings P, Rutherford M, Booth A L. The Effect of NaCl and CMA on the Growth and Morphology of plant. Journal of Botany. 2012; 1-8.

[26]. Neher DA, Asmussen D, Lovell ST, Roads in northern hardwood forests affect adjacent plant communities and soil chemistry in proportion to the maintained roadside area. Science of the Total Environment. 2013; 449: 320–327.
[27]. Weaver, N. Influence of exurban neighborhoods on riparian vegetation and stream salamanders in the southern Appalachian mountains. Clemson University; 2015.
[28]. Vali AA, Ghazavi GR. The relationship between plant density and soil salinity and texture in Korsiah saline area in Darab region. Desert. 2003; 8(2): 236-248. (In Persian)
 [29]. Zare Chahouki MA, Jafari M, Azarnivand H. Relationship between vegetation diversity and environmental factors in Poshtkouh rangelands of Yazd province. Pajouhesh & Sazandegi. 2008; 78:192-199. (In Persian)
[30]. Zarei A, Zare Chahooki MA, Jafari M, Bagheri H, Alizadeh A. Effective edaphic factors on plant community distribution (case study: Koh Namak region of Qum province, Iran). Range land Journal. 2010; 4(3): 412-421. (In Persian)
[31]. Rostampour M, Jafri M, Farzadmehr J, Tavili A, Zareh Chahooki MA. Investigation of relationships between plant biodiversity and environmental factors in the plant communities of Arid Ecosystems (Case study: Zirkouh of Qaen). Watershed Management Researches (Pajouhesh & Sazandegi). 2009; 83: 47-57. (In Persian)
[32].Tatian MR, Zabihi AR, Tamartash R, Shabani M. Determination of indicator spicies of some soil characteristic by ordination method in koh Namak of Qum province, Iran. Environment. 2011; 37(58): 21-28. (In Persian)
[33]. Toranjzar H, Zahedi Gh, Jafari M, Zahedipoor H. Relationship between soil physico-chemical attributes and plant communities (Case Study: Mighan Desert in Arak). Iranian journal of Range and Desert Reseach. 2011; 18 (3): 384-394. (In Persian)
[34].Yari R, Azarnivand H, Zare Chahouki MA, Farzadmehr J. Relationship between species diversity and environmental factors in Sarchah Amari ranglands of Birjand. Iranian journal of Range and Desert Reseach. 2012; 19 (1); 95-107. (In Persian)
[35]. Mohamadi S. The effect of geographical directions and distance from Playa salt layer on the composition and diversity of species (Case Study: Sirjan Playa). Desert Ecosystem Engineering Journal (DEEJ). 2016; 5(12): 123-135. (In Persian)
[36]. Statistical Yearbook of Kerman Province, Management and Planning Organization, 2015.
[37].Tabatabaei SMF. Living Things. Enteshar cooperation. 2nd ed. 2006. (In Persian)
 
دوره 4، شماره 2
تیر 1396
صفحه 509-521
  • تاریخ دریافت: 20 آذر 1395
  • تاریخ بازنگری: 30 بهمن 1395
  • تاریخ پذیرش: 25 اسفند 1395
  • تاریخ اولین انتشار: 01 تیر 1396
  • تاریخ انتشار: 01 تیر 1396