تبیین تحولات رخساره‌های هیدروشیمیایی آبخوان سراب با استفاده از روش‌های خوشه‌بندی میانگین فازی و تحلیل خوشه سلسله مراتبی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه علوم زمین، دانشکدۀ علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز‌

2 استاد، دانشکدۀ علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز‌

3 استاد، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه خوارزمی تهران، تهران‌

چکیده

در پژوهش حاضر، خوشه‏بندی مجموعه‏ای از داده‏های هیدروشیمیایی آبخوان سراب با استفاده از روش‏های خوشه‏بندی C-میانگین فازی (FCM) و تحلیل خوشۀ سلسله‌مراتبی (HCA) انجام شده و کاربرد آنها در تبیین رخساره‏های هیدروشیمیایی مطالعه شد. خوشه‏های آماری شباهت مکانی را بررسی می‏کنند و نشان می‏‏دهند خوشه‏ها مطابقت هیدروژئولوژیکی با رخساره‏های هیدروشیمیایی آبخوان دارند. نمونه‏های آب زیرزمینی با استفاده از بهینه‌کردن تعداد خوشه و درجۀ فازی‌شدگی با استفاده از روش C‌ـ میانگین فازی به چهار خوشه طبقه‏بندی شدند. از داده‏های 49 نمونه آب زیرزمینی و 12 متغیر هیدروشیمیایی منطقۀ مطالعه‌شده استفاده شد. نتایج این دو روش مراکز خوشه را تولید می‏کند که در تشخیص فرایندهای فیزیکی و شیمیایی تغییرات هیدروشیمی منطقۀ مطالعه‌شده مؤثر است. روش FCM روشی مناسب در تحلیل داده‏ها در بیان توزیع رخساره‏های هیدروشیمیایی است. نتایج نشان داد رویۀ خوشه‏بندی برای تخصیص نمونه‏های شیمیایی آب زیرزمینی به گروه‏های همگن توسط روش FCM ابزاری مهم در تشخیص رخساره‏های هیدروشیمیایی آبخوان است و این روش در تحلیل داده‏های مرزی، نسبت به روش HCA که تغییراتی واضح و ناگهانی دارد؛ تواناتر است.
 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


 
[1] Banoeng-Yakubo B, Yidana SM, Nti E. Hydrochemical analysis of groundwater using multivariate statistical methods—the Volta region, Ghana. KSCE Journal of Civil Engineering. 2009;13(1):55-63.
[2] Barbieri P, Adami G, Favretto A, Lutman A, Avoscan W, Reisenhofer E. Robust cluster analysis for detecting physico-chemical typologies of freshwater from wells of the plain of Friuli (northeastern Italy). Analytica Chimica Acta. 2001;440(2):161-70.
[3] Güler C, Thyne GD. Delineation of hydrochemical facies distribution in a regional groundwater system by means of fuzzy c‐means clustering. Water Resources Research. 2004;40(12).
[4] Güler C, Thyne GD, McCray JE, Turner KA. Evaluation of graphical and multivariate statistical methods for classification of water chemistry data. Hydrogeology journal. 2002;10(4):455-74.
[5] Zadeh LA. Fuzzy sets. Information and control. 1965;8(3):338-53.
[6] Taheri M. Introduction to Fuzzy set theory, second edition, Mashahd Jahad Daneshgahi, Inc; 1999 [Persian].
[7] Bezdek JC. Pattern Recognition with Fuzzy Objective Algorithms. Plenum Press New; 1981.
[8] Yousefi Rad M, Ahmadi M, Shafiei Haghshenas S. Mass rock clustering using C-Mean clustering. 4th National Proceeding of Economic Geology [Persian].
[9] Aghili R, Boromand Tesb S, Kahe M. The application of Fuzzy modeling based on C-mean clustering in estimation from evapotranspiration pan (Case study: Khuzestan Province). Soil and Water Conservation Researches. 2012:19(2)81-97 [Persian].
[10] Rantitsch G. Application of fuzzy clusters to quantify lithological background concentrations in stream-sediment geochemistry. Journal of Geochemical Exploration. 2000;71(1):73-82.
[11] Burrough PA, van Gaans PF, MacMillan RA. High-resolution landform classification using fuzzy k-means. Fuzzy sets and systems. 2000;113(1):37-52.
[12] Zhang CT, Chou KC, Maggiora GM. Predicting protein structural classes from amino acid composition: application of fuzzy clustering. Protein engineering. 1995;8(5):425-35.
[13] Azar E, Faraji H. Science of Fuzzy management, Ketabe Mehraban Nashr Press; 2006 [Persian].
[14] Jang JS. ANFIS: adaptive-network-based fuzzy inference system. IEEE transactions on systems, man, and cybernetics. 1993;23(3):665-85.
[15] Teshne Lab M, Safar Pour N, Afyouni D. Fuzzy systems and fuzzy control, Khaje Nasiredin Tousi Universty Press; 2007 [Persian].
[16] Hathaway RJ, Bezdek JC. Fuzzy c-means clustering of incomplete data. IEEE Transactions on Systems, Man, and Cybernetics, Part B (Cybernetics). 2001;31(5):735-44.
[17] Zhang B, Song X, Zhang Y, Han D, Tang C, Yu Y, Ma Y. Hydrochemical characteristics and water quality assessment of surface water and groundwater in Songnen plain, Northeast China. Water research. 2012;46(8):2737-48.
[18] Davis, J.C. Statistics and data analysis in geology, New York: John Wiley and sons; 1986.
[19] Fetter, C.W. Contaminant hydrogeology, second edition, Prentic Hall, Inc; 1999.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
دوره 4، شماره 3
مهر 1396
صفحه 763-773
  • تاریخ دریافت: 01 بهمن 1395
  • تاریخ بازنگری: 25 اسفند 1395
  • تاریخ پذیرش: 25 اسفند 1395
  • تاریخ اولین انتشار: 01 مهر 1396
  • تاریخ انتشار: 01 مهر 1396