شناسایی و تحلیل عوامل کلیدی و پیشران‏ های مؤثر در مدیریت یکپارچۀ منابع آب ‏بر مبنای رویکرد آینده ‏پژوهی (مطالعۀ موردی: شهرستان تبریز)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، دانشکدۀ اقتصاد و مدیریت، دانشگاه تبریز

2 دانشیار، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه گیلان

3 دانشجوی دکتری، دانشکدۀ اقتصاد و مدیریت، دانشگاه تبریز

چکیده

سیستم‏ منابع آبی تحت تأثیر عوامل متعددی است که این عوامل می‏توانند در یک محیط جغرافیایی خاص یا در فضای گسترده‏تری تأثیر‏گذار باشند. گاه این تأثیر‏گذاری به گونه‌ای است که شرایط دستیابی به منابع آب سالم را با مشکلات گسترده‏ای روبه‌رو ساخته و کارایی برنامه‏ریزی و مدیریت منابع آبی را به چالش کشانده است. هدف از برنامه‏ریزی و مدیریت منابع آب، انطباق هر چه بیشتر تقاضای سیستم‏های اجتماعی- اقتصادی آب با عرضۀ آب از طریق کنترل و مدیریت اداری و بدون آسیب رساندن به پایداری اکوسیستم است. این امر می‏تواند با شناسایی عوامل کلیدی و اثرگذار چه از سوی عرضۀ آب و نیز از سوی تقاضای مصرفی بخش‏های مختلف جامعه میسر شود. از این‏رو، در مطالعۀ حاضر تلاش شده است تا بر مبنای دیدگاه مدیریت یکپارچۀ منابع آبی، متغیرهای کلیدی و پیشران‏های اثرگذار در آیندۀ منابع آب شهرستان تبریز در افق 1420 شناسایی شده و در نهایت راهبردهای سیاستی مناسب اعمال شود. بر این اساس، 46 عامل اولیه زیر نظر گروه خبرگان و با استفاده از روش مرور منابع و دلفی شناسایی شد. در ادامه، به منظور تعیین عوامل کلیدی در این سیستم با استفاده از ماتریس تأثیرات متقاطع 15 عامل معرفی شد. یافته‏های نهایی نشان می‌دهد عوامل زیست‏محیطی و اقتصادی بیشترین سهم را به عنوان متغیرهای اصلی در این مجموعه دارند و تأثیر بیشتری بر آیندۀ منابع آبی خواهند داشت و انتظار می‏رود پیشران سازندۀ منابع آبی شهرستان از بین مؤلفه‏های زیست‏محیطی و اقتصادی باشد.

کلیدواژه‌ها


[1]. Burek P, Satoh Y, Fischer G, Kahil MT, Scherzer A, Tramberend S, et al. Water Futures and Solution: Fast Track Initiative (Final Report). IIASA Working Paper. Laxenburg, Austria, International Institute for Applied Systems Analysis (IIASA); 2016.
[2]. Wada Y, Flörke M, Hanasaki N, Eisner S, Fischer G, Tramberend S, et al. Modelling global water use for the 21st century: The Water Futures and Solutions (WFaS) initiative and its approaches. Geoscientific Model Development. 2016; 9:175–222.
[3]. Rosegrant MW, Cai X, Cline SA. World Water and Food to 2025: Dealing with Scarcity. Washington DC, International Food Policy Research Institute (IFPRI); 2002.
[4]. Dong C. Probabilistic scenario-based decision making for water resources planning and management. PhD.thesis. Hohai University. Nanjing, China; 2014.
[5]. Loucks DP, Van Beek E, Stedinger JR, Dijkman JP, Villars MT. Water Resources Systems Planning and Management: An Introduction to Methods, Models and Applications. Paris: UNESCO; 2005.
[6]. Savenije HHG, Van der Zaag P. Integrated water resources management: Concepts and issues. Physics and Chemistry of the Earth. Parts A/B/C. 2008; 33(5):290-297.
 [7]. GWP. Main Article Focuses on IWRM Concepts. GWP Newsflow 2/00; 2000.
[8]. McCarthy JJ, Canziani OF, Leary NA, Dokken DJ, White KS. Climate change: impacts, adaptation, and vulnerability, in: Contribution of Working Group II to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge University Press, Cambridge; 2001.
[9]. Dong C, Schoups G, van de Giesen N. Scenario development for water resource planning and management: a review, Technological Forecasting and Social Change. 2013; 80(4):749-761.
[10]. Gallopín GC, Rijsberman F. Three global water scenarios. International Journal of Water. 2000; 1(1):16–40.
 
[11]. Mahmoud M. Scenario development for water resources decision-making. PhD. Thesis. The University of Arizona; 2008.
[12]. Gallopín GC. Five stylized scenarios Global water futures 2050; 2012.
[13]. Nikooie A, Zibaei M. Water Resources Management and Food Security in Zayandeh Rud Basin: An Integrated River Basin Analysis. Journal of Agricultural Economics and Development. 2012; 26(3):183-196. [Persian]
[14]. Mohamadjani E, yazdanian N. The Analysis of Water Crisis Conjecture in IRAN and the Exigent Measures for ITS Management. TREND (TREND OF ECONOMIC RESEARCH). 2014; 21(66): 117-144. [Persian]
[15]. Rezayan A, Rezayan AH. Future studies of water crisis in Iran based on processing scenario. Iranian Journal of Eco Hydrology. 2016; 3(1):1-17. [Persian]
[16]. Karami T, ghafariyan bahraman M. Future Studies on Water Crisis and Security Challenges Case study: Rafsanjan city. Danesh-E-Entezami. 2016; 8(21): 49-79. [Persian]
[17]. Kippenberger T. Talking about scenarios. The Antidote. 1999; 4(4):7-8.
[18]. Zali N. Regional Development Foresight with Emphasis on Scenario-base Planning Approach, Case Study: (East Azarbaijan Province). Department of Geography and urban planning. University of Tabriz; 2010. [Persian]
[19]. Godet M. From anticipation to action. UNESCO publishing. Paris; 1991.
[20]. Cosgrove WJ, Rijsberman FR. World Water Vision: Making Water everybody’s Business, For the World Water Council. Marseille, France / London. World Water Council / Earthscan; 2000.
[21]. Flörke M, Alcamo J. European Outlook on Water Use. Center for Environmental Systems Research. University of Kassel; 2004.
[22]. Alcamo J, Gallopín G. Building a 2nd generation of world water scenarios: water in a changing world, in: The United Nations World Water Development Report 3. United Nations World Water Assessment Programme (WWAP). Paris; 2009.
دوره 7، شماره 1
فروردین 1399
صفحه 59-76
  • تاریخ دریافت: 15 مرداد 1398
  • تاریخ بازنگری: 20 بهمن 1398
  • تاریخ پذیرش: 20 بهمن 1398
  • تاریخ اولین انتشار: 01 فروردین 1399
  • تاریخ انتشار: 01 فروردین 1399