تدوین راهبردهای مدیریتی تالاب جازموریان با تأکید بر منابع آبی با استفاده از مدل‏های SWOT و WASPAS

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی منابع طبیعی- آبخیزداری، دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

2 دانشیار مهندسی منابع طبیعی و ژئومورفولوژی، دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

3 استادیار مهندسی منابع طبیعی- بیایان‌زدایی، دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

4 دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

چکیده

مدیریت پایدار تالاب‏ها با توجه به ترکیب ویژگی‏های اکوسیستم‏های آبی و خشکی در آنها به رویکردهای چندبخشی و علمی نیاز دارد. ‌پژوهش حاضر با هدف تدوین راهبردهای مدیریتی برای حفاظت تالاب جازموریان با استفاده از مدل‏های تصمیم‏گیری چندمعیاره طی دورۀ 1397ـ 1398 انجام گرفت. مطالعۀ حاضر از نوع ارزیابی‌ـ تحلیلی بوده که جمع‏آوری اطلاعات به صورت کتابخانه‏ای و اسنادی و میدانی بوده است. در مطالعۀ پیش رو ابتدا با استفاده از چارچوب DPSIR معیارهای بررسی‌شده تدوین شد. سپس، به دلیل اولویت‏بندی راهکارهای مدیریتی حفظ و احیای تالاب از روش واسپاس استفاده شد. همچنین، به دلیل استخراج راهبردها و تعیین چگونگی جهت‌دهی راهبردها برای مدیریت منابع آبی از روش سوات (SWOT) و ماتریس برنامه‏ریزی استراتژیک کمی (QSPM) استفاده شد. در ادامه، ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎی ارزیابی عوامل داخلی و خارجی، اﻣﺘﯿﺎز ﻋﻮاﻣﻞ داخلی ﺑﺮاﺑﺮ 254/0 و ﻋﻮاﻣﻞ خارجی 213/0به دست آمد ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ‌دﻫﺪ ﺑﺎﯾد راﻫﺒﺮدی تهاجمی اتخاذ شود، یعنی ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده قوت‌ها از فرصت‏ها بهره‏برداری کرد. ﻧﺘﺎﯾﺞ به‌دست‌آمده از ﻣﺪل واسپاس، به دلیل سنجش و تحلیل سلسله‌مراتبی راهکارهای مدیریتی نشان‌دهندۀ این موضوع است که به‌ترتیب حفظ و احیای پوشش گیاهی بومی با وزن 403/0، بیشترین اولویت و در صدر تحلیل سلسله‌مراتبی و سپس مشارکت مردمی در مدیریت حوضۀ آبریز با وزن 373/0، احداث آب‌بندهای کوچک به جای سدهای بزرگ با وزن 321/0، ایجاد اشتغال در بخش خدمات و صنایع دستی با وزن 291/0، کشت گیاهان به‌صرفه به لحاظ آب مجازی با وزن 234/0، سامان‏دهی چاه‏های حفرشده با وزن 223/0، استفاده از آب فاضلاب تصفیه‌شده برای آبیاری با وزن 219/0، گسترش استفاده از سیستم‏های نوین آبیاری با وزن 207/0، تعیین آب‌بهای واقعی در بخش کشاورزی با وزن 204/0، توسعه و گسترش کشت گلخانه‏ای و زیرپلاستیک با وزن 193/0و در نهایت، راهکار سیمان کردن، روپوش و لوله‌گذاری نهرها با اختصاص وزن 146/0 در کمترین میزان اولویت قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها


[1]. Loiselle S, Rossi C, Sabio G, Canziani G. The use of systems analysis methods in the sustainable management of wetlands, Hydrobiologia. 2001; 458:191–200.
[2]. Maltby E. Towards practical policies of wetland conservation and wise use. Proceedings of the Wetland Forum, Hokkaido, Japan,1992; 205–217.
[3]. Zhou D, Gong H, Wang Y, Khan S, Zhao K. Driving forces for the marsh wetland degradation in the Honghe National Nature Reserve in Sanjiang Plain, Northeast China. Environmental modeling & assessment.2009 ;14(1), 101-111.
[4]. Barbier E B. Wetlands as natural assets, Hydrological Sciences Journal. 2011;56(8): 1360-1373.
[5]. Acreman M C, Fisher J, Stratfo rd C J, Mould D J, Mountfo rd J O. Hydrological science and wetland restoration: some case studies from Europe, Hydrology and Earth System Sciences. 2007 11(1) 158-169.
[6]. Lundin M. Indicators for Measuring the Sustainability of Urban Water Systems: A Life Cycle Approach.2002; Doctoral Thesis, Chalmers University of Technology. Gothenburg, Sweden.
[7]. Smeets E. Weterings R. Environmental indicators: Typol‏ogy and overview, European Environmental Agency. 1999; Technical Report n 25.
[8]. Costanza R, Arge R, Groot R, Farber S, Grasso M, Hannon B, Limberg K, Naeem S, Neill R. V, Paruelo J, Raskin R. G, Sutton P , Van Den Belt, M. The value of the world’s ecosystem services and natural capital. 1997;, 387, 253- 260.
[9]. Müller F, Burkhard B. The indicator side of ecosystem services. Ecosystem Services,2012; 1(1),26-30.
[10].            Jahani Shakib F, malekmohammade B, Yusefi E, Alipour M. Developing management strategies using a new method for vulnerability assessment of wetland ecosystems (Case study: Choghakhor wetland). J.Env. Sci. Tech.2017; 19(5):377-391 [Persian]
 
[11].            Jafari Sh, Sakieh Y, Dejkam S, AlavianPetrudi S, Yaghubzadeh M, Danehkar A. Developing of management strategies for conservation of Miankalehwetland by using SWOT analysis. Wetland Ecobiology. 2013; 5 (2) :5-18[in Persian]
[12].            Azarnivand, A., Sadat Hashemi-Madani, F. Banihabib, M. E. Extended fuzzy analytic hierarchy process approach in water and environmental management (case study: Lake Urmia Basin, Iran), Environ Earth Sci. 2015;73:13–26.
[13].            MEA (Millennium Ecosystem Assessment). Ecosystems and human well-being, Washington, 2005;. DC: Island Press.
[14].            Zacharias I, Parasidoy A, Bergmeier E, Kehayias G, Dimitriou E, Dimopoulos P. A “DPSIR” model for Mediterranean temporary ponds: European, national and local scale comparisons. Annales del Limnologie-International Journal of Limnology,2008 44, 253-266.
[15].            Atkins J. P, Burdon D, Elliott M, Gregory A. J. Management of the marine environment: Integrating ecosystem services and societal benefits with the DPSIR framework in a systems approach. Marine pollution bulletin, 2011; 62(2), 215-226.
[16].            Saadati S, Motevallian S. S, Rheinheimer D. E. Najafi H. Indicators for Sustainable Management of Wetland Ecosystems Using a DPSIR Approach: A Case Study in Iran. In proceeding of: 6th International Perspective on Water Resources & the Environment conference (IPWE 2013), At Izmir, Turkey.
[17].            Jafari Azar S, SabzghabaeiG. R, Tavakoly M. Dashti S. Application of Multi-Criteria Decision-Making Methods in Environmental Risk Assessment (Case Study: The International Wetland of Shadegan, Khur_e_ Omayyeh and Khur_e_Mousa Estuary). ; GEOGRAPHY AND ENVIRONMENTAL HAZARDS. 2017; 6(4), 97-119[Persian]
[18].            Jalali M, Naghizadeh Z, Shafeiei Sh.. Assessment of Ecological Potentials of Hamoon Wetland For Developing Ecotourism Activities with Swot and AHP Models Geographic Space. 2019; 19(65)1-15 [Persian]
[19].            Zavadskas E.K, Kalibatas D, Kalibatiene D. A multi-attribute assessment using WASPAS for choosing an optimal indoor environment. Archives of Civil and Mechanical Engineering.2016 ; 16(1),76–85.
[20].            Jafari Sh, Sakieh Y, Dejkam S, AlavianPetrudi S, Yaghubzadeh M, Danehkar A. Developing of management strategies for conservation of Miankalehwetland by using SWOT analysis. Wetland Ecobiology. 2013; 5 (2) :5-18[in Persian]
[21].            Ganjali. S. Shayeste. K. Ghasemi. A. Environmental and Strategic Assessment of Ecotourism Potential in Anzali International Wetland Using SWOT Analyses. Caspian J. Env. Sci. 2014; (12): 155-164.
[22].            Jafari Sh, Arazzadeh E. Developing Strategic Management Factors for Anzali Wetland Conservation by SWOT Method. Journal of Wetland Ecobiology. 2011; 3(10):37-46 [in Persian]
[23].            Baker N. J. Sustainable wetland resource utilization of Sango Bay through Eco‐tourism development, African Journal of Environmental Science and Technology. 2008;2 (10): 326‐335.
[24].            Nikolaou I.E, Evangelinos K.I. A SWOT analysis of environmental management Greek Mining and Mineral Industry, Resources Policy,2010; 35(3): 226–234.
 
 
دوره 7، شماره 1
فروردین 1399
صفحه 165-182
  • تاریخ دریافت: 15 مهر 1398
  • تاریخ بازنگری: 22 بهمن 1398
  • تاریخ پذیرش: 22 بهمن 1398
  • تاریخ اولین انتشار: 01 فروردین 1399
  • تاریخ انتشار: 01 فروردین 1399