پهنه‌بندی حساسیت سیل در حوضۀ آبریز سنقر در استان کرمانشاه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران‏

2 دکترای ژئومورفولوژی، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

3 کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

چکیده

سیل شایع‌ترین مخاطرۀ طبیعی در جهان است که سبب از بین رفتن جان و مال انسان‏ها شده است. تأثیر سیل تابعی از چندین معیار مانند قدرت و بزرگای سیل، تکرار و مدت جریان سیل و ژئومتری مقطع رودخانه است. ارزیابی مناطق مستعد سیل در مقیاس منطقه‏ای برای مدیریت حوضۀ آبریز و کاهش تلفات احتمالی اهمیت زیادی دارد. هدف از مطالعۀ حاضر، تهیۀ نقشۀ حساسیت سیل با استفاده از نوعی تحلیل ترکیبی از معیارهای هیدروژئومورفیک و فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) است. برای رسیدن به این هدف، از معیارهای عامل ارتفاع، شیب، فاصله از شبکۀ زهکشی، ژئومورفولوژی، تراکم شبکۀ زهکشی، تجمیع جریان، بارش، کاربری اراضی، زمین‏شناسی، قدرت جریان، شاخص رطوبت توپوگرافی و انحنای توپوگرافی استفاده شده ‏است. لایه‏های قدرت جریان، شاخص رطوبت توپوگرافی و انحنای توپوگرافی در محیط ساگا (SAGA) ‌و بقیۀ فاکتورها در محیط GIS تهیه شده‏اند. پس از آماده‌سازی معیارها، ماتریس مقایسۀ زوجی آنها تهیه شده ‏است. سپس، مقدار ضریب نهایی لایه‏ها با کمک نرم‌افزار اکسپورت چویز تهیه شده ‏است. پس از آن، تمامی فاکتور‏ها، کلاس‏بندی شده و با استفاده از توابع فازی، نرمال‌سازی فازی روی آنها اعمال شده ‏است. در نهایت، همۀ لایه‌ها با استفاده از روش وزن‌دهی خطی (WLC) با هم ادغام شده‏اند و نقشۀ نهایی تهیه شده ‏است. برای تعیین میزان همبستگی لایه‏ها با استفاده از نقاط تصادفی، میزان ضریب همبستگی فاکتورها محاسبه شده‏ است. نتیجۀ به‌دست‌آمده از پژوهش حاضر نشان می‏دهد در حوضۀ آبریز سنقر، حدود 26 درصد از منطقه در معرض حساسیت سیل زیاد و خیلی زیاد و 59 درصد آن در معرض حساسیت سیلاب کم و خیلی کم قرار دارد. از میان عوامل ژئومورفولوژیک مؤثر بر سیلاب، سه عامل ارتفاع، شیب و تراکم شبکۀ زهکشی و بارش تأثیر عمده‏ای بر حساسیت سیلاب حوضۀ آبریز سنقر دارند. در مقابل، چهار فاکتور فاصله از شبکۀ زهکشی، تجمع جریان، شاخص قدرت رود و انحنای توپوگرافی تأثیر کمتری بر نقشۀ حساسیت سیلاب حوضۀ آبریز سنقر دارند.

کلیدواژه‌ها


دوره 7، شماره 4
دی 1399
صفحه 873-889
  • تاریخ دریافت: 16 تیر 1399
  • تاریخ بازنگری: 10 مرداد 1399
  • تاریخ پذیرش: 24 شهریور 1399
  • تاریخ اولین انتشار: 11 آذر 1399
  • تاریخ انتشار: 01 دی 1399