برآورد هدررفت منابع آب زیرزمینی کم‌عمق و پلایای کاشان در اثر تبخیر با استفاده از داده‌های ایزوتوپی (2H و 18O)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم و فناوری‌های محیطی، دانشکده مهندسی انرژی و منابع پایدار، دانشکدگان علوم و فناوری های میان رشته ای، دانشگاه تهران

2 گروه مهندسی طبیعت، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان

3 عضو هیات علمی دانشکده علوم زمین- گروه آبشناسی و زمین شناسی زیست محیطی- دانشگاه صنعتی شاهرود

چکیده

بهره‌برداری زیاد از آب‌های زیرزمینی و همچنین رخداد تبخیر در شمال شرق دشت کاشان به دلیل عمق کم آب زیرزمینی و همچنین از سطح دریاچه پلایایی و کفه نمکی سراجه، باعث کاهش ذخیره و کیفیت آب باقی مانده در این دشت شده است. برآورد میزان تبخیر از منابع آبی، یکی از فاکتورهای مهم و کلیدی در محاسبه بیلان آبی و مدیریت منابع آب در هر منطقه به شمار می‌رود. به منظور محاسبه میانگین تبخیر از منابع آب در دشت کاشان و بررسی مقدار غنی‌شدگی، از اطلاعات ایزوتوپ‌های سنگین مولکول آب ( و ) استفاده گردید. در این مطالعه، 42 نمونه از منابع آب زیرزمینی، دریاچه پلایایی و کفه نمکی سراجه برداشت و مورد آنالیز هیدروژئوشیمیایی و ایزوتوپی قرار گرفت. مقدار فاکتور غنی‌شدگی جنبشی در نتیجه تبخیر با توجه به و و درجه حرارت متوسط سالانه 30 درجه سانتی‌گراد، برابر ‰4/16- و ‰25/82- به ترتیب برای اکسیژن-18 و دوتریوم به‌دست آمد. مقدار تلفات آب در نتیجه تبخیر براساس مقادیر اکسیژن-18، براساس اختلاف بین نمونه اولیه و مقدار اکسیژن-18دریاچه پلایایی با استفاده از معادله پدیده ریلی محاسبه گردید. از آن‌جایی‌که کسر آب باقی‌مانده برابر 40/0 به‌دست آمده است، بنابراین میزان تلفات منابع آب در شمال شرق آبخوان 60 درصد برآورد شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


[1] Aboukhaled A, Alfaro A, Smith M. Lysimeters. FAO Irrigation and Drainage Paper 1982;39.
[2] Boast C, Robertson T. A “micro-lysimeter” method for determining evaporation from bare soil: description
and laboratory evaluation. Soil Sci Soc Am J 1982;46:689–96.
[3] Rana G, Katerji N. Measurement and estimation of actual evapotranspiration in the field under
mediterranean climate: A review. Eur J Agron 2000;13:125–53.
[4] Dugas W, Fritschen D, Gay L, Held A, Matthias A, Peicosky D, et al. Bowen ratio, eddy correlation and
portable chamber measurements of sensible and latent heat flux over irrigated spring wheat. Agri For Met
1991;56:1–10.
[5] Todd R, Evett S, Howell T. The Bowen ratio-energy balance method for estimating latent heat flux of
irrigated alfalfa evaluated in a semi-arid, advective environment. Agric For Met 2000;103:335–48.
[6] Tyler S, Kranz S, Parlange M, Albertson J, Katul G, Cochran G, et al. Estimation of groundwater
evaporation and salt flux from owens lake, California, USA. J Hydrol )Amst( 1997;200:110–35.
[7] Brotzge J, Crawford K. Examination of the surface energy budget: a comparison of eddy correlation and
Bowen ratio measurement systems. J Hydromet 2003;4:160–78.
[8] Assouline S, Tyler S, Tanny J, Cohen S, Bou-Zeid E, Parlange M, et al. Evaporation from three water bodies
of different sizes and climates: Measurements and scaling analysis. Adv Water Resour 2008;31:160–72.
[9] Kite G, Droogers P. Comparing evapotranspiration estimates from satellites, hydrological models and
field data. J Hydrol )Amst( 2000;310:3–18.
[10] Mirzavand M. Determine the Origin and Mechanism of Groundwater Salination in Kashan Plain using
Isotopic and Hydro-geochemical Methods. 2018.
[11] Clark ID. Groundwater Geochemistry and Isotopes. Taylor & Francis Group; 2015.
[12] Mirzavand M, Ghasemieh H, Sadatinejad SJ, Bagheri R. Delineating the Source and Mechanism of
Groundwater Salinization in Crucial Declining Aquifer Using Multi- Chemo- Isotopes Approaches. J
Hydrol )Amst( 2020;586. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.jhydrol.2020.124877.
[13] Sadatinejad SJ, Mirzavand M. Saline groundwater )Hydrogeochemistry and Isotopes(. Tehran: Neuclear
Science & Technology Research Institute Press; 2023.
[14] Clark ID, Fritz P. Environmental Isotopes in Hydrogeology. CRC Press; 1997.
[15] Mirzavand M, Ghazban F. Isotopic and hydrochemical evidence for the source and mechanism of
groundwater salinization in Kashan Plain aquifer in Iran. Environmental Science and Pollution Research
2022;29. https://doi.org/10.1007/s11356-021-17457-8.
[16] Mirzavand M, Walter J. Delineating the mechanisms controlling groundwater salinization using chemo-
isotopic data and meta-heuristic clustering algorithms )case study: Saguenay-Lac-Saint-Jean region in
the Canadian Shield, Quebec, Canada(. Environmental Science and Pollution Research 2024. https://doi.
org/10.1007/s11356-024-33922-6.
[17] Dansgaard W. Stable isotopes in precipitation. Tellus 1964;16:436–68. https://doi.org/10.3402/tellusa.
v16i4.8993.
[18] Mirzavand M, Ghazavi R. A Stochastic Modelling Technique for Groundwater Level Forecasting in an
Arid Environment Using Time Series Methods. Water Resources Management 2015;29:1315–28. https://
doi.org/10.1007/s11269-014-0875-9.
[19] Ghazifard A, Moslehi A, Safaei H, Roostaei M. Effects of groundwater withdrawal on land subsidence in
Kashan Plain, Iran. Bulletin of Engineering Geology and the Environment 2016;75:1157–68. https://doi.
org/10.1007/s10064-016-0885-3.
[20] Sofer Z, Gat JR. The isotope composition of evaporating brines: Effect of the isotopic activity ratio in
saline solutions. Earth Planet Sci Lett 1975;26:179–86. https://doi.org/10.1016/0012-821X)75(90085-0.
[21] Benetti M, Sveinbjörnsdóttir AE, Ólafsdóttir R, Leng MJ, Arrowsmith C, Debondt K, et al. Inter-
comparison of salt effect correction for δ18O and δ2H measurements in seawater by CRDS and IRMS
using the gas-H2O equilibration method. Mar Chem 2017;194:114–23. https://doi.org/10.1016/j.
marchem.2017.05.010.
[22] Gonfiantini R. Environmental isotopes in lake studies. Handbook of Environmental Isotope Geochemistry.
The Terrestrial Environment. vol. 2. Elsevier, Amsterdam, The Netherlands; 1986.
دوره 11، شماره 1
فروردین 1403
صفحه 1-14
  • تاریخ دریافت: 14 دی 1402
  • تاریخ بازنگری: 12 بهمن 1402
  • تاریخ پذیرش: 18 اسفند 1402
  • تاریخ اولین انتشار: 01 فروردین 1403
  • تاریخ انتشار: 01 فروردین 1403