تأثیر احداث سد بر شاخص‌های هیدرولوژیکی سد شمیل و نیان استان هرمزگان

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشکدۀ هرمز دانشگاه هرمزگان

2 دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، مدیریت جامع حوضه‌های آبخیز دانشگاه تربیت مدرس

3 دانش‌آموختۀ دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

4 دانش‌آموختۀ دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، حفاظت خاک و آب دانشگاه تربیت مدرس

5 استادیار گروه مهندسی آب مجتمع آموزش عالی میناب، ایران

10.22059/ije.2023.354193.1709

چکیده

ارزیابی اثرات احداث سازه‌های آبی از جمله سدها بر تغییرات رژیم‌ رودخانه به‌ منظور بهره‌برداری بهینه از منابع آبی ضرورت دارد. از این‌رو در پژوهش پیش رو، اثرات احداث سد شمیل و نیان استان هرمزگان بر شاخص‌های هیدرولوژیکی و مؤلفه‌های جریان محیط‌ زیستی رودخانۀ شمیل با استفاده از شاخص‌های هیدرولوژیکی IHA ارزیابی و تحلیل شده است. نتایج ارزیابی‌ها نشان می‌دهد احداث سد شمیل و نیان باعث تغییر رژیم جریان شده است، به ‌طوری‌ که بعد از احداث سد شمیل و نیان، دبی جریان فقط در اواسط آبان تا اواخر بهمن‌ماه هم‌زمان با برداشت محصولات خارج فصل در استان هرمزگان کاهشی بوده و در بقیۀ ماه‌ها دبی جریان رودخانۀ شمیل افزایش یافته است. همچنین سد شمیل و نیان با ذخیرۀ حجم سیلاب ورودی نقش مهمی در مدیریت سیلاب داشته و حجم آب حاصل از سیلاب‌های با دورۀ بازگشت بیش از 10 سال را به‌خوبی کنترل کرده است. از سوی دیگر، روند سیلاب‌های کوچک بعد از احداث سد منظم شده‌اند، به طوری ‌که دبی اوج سیلاب‌های کوچک در دورۀ قبل از احداث سد 23/80 و در دورۀ بعد از احداث سد 50/75 متر مکعب بر ثانیه است و حدود 6 درصد کاهش یافته است. تعداد روزهای جریان کمینه از 294 روز قبل از احداث سد به 301 روز بعد از احداث سد رسیده است. از طرفی، شاخص زمان‌بندی جریان حد پایین نشان داد کمترین حد جریان از روز 46 در دورۀ قبل از احداث سد به 275 روز در دورۀ بعد از احداث سد تغییر داشته است. نتایج پژوهش حاضر می‌تواند به ‌عنوان مبنایی برای مدیریت پایدار منابع آب رودخانۀ شمیل مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

 

  • Kumar A. U, Jayakumar K. V. Hydrological alterations due to anthropogenic activities in Krishna River Basin, India. Ecological Indicators, 2020; 108: 105663.
  • Zangi darestani M, Abasnezhad A. Environmental impact assessment Safaroud Rabor dam on downstream areas. Journal of environmental geology. 2017; 10(37): 57-67.  [Persian]
  • Lu W, Lei H, Yang D, Tang L, Miao Q. Quantifying the impacts of small dam construction on hydrological alterations in the Jiulong River basin of Southeast China. Journal of Hydrology. 2018; 567: 382-392.
  • Richter B. D, Baumgartner J. V, Braun D. P, Powell J. A spatial assessment of hydrologic alteration within a river network. Regulated Rivers: Research & Management. An International Journal Devoted to River Research and Management. 1998; 14(4): 329-340.
  • Sojka M, Jaskuła J, Wicher-Dysarz J, Dysarz T. Assessment of dam construction impact on hydrological regime changes in lowland river–A case of study: The Stare Miasto reservoir located on the Powa River. Journal of Water and Land Development. 2016; 30(1): 119-125.
  • Song X, Zhuang Y, Wang X, Li E, Zhang, Y, Lu X, et al. Analysis of hydrologic regime changes caused by dams in China. Journal of Hydrologic Engineering. 2020; 25 (4): 05020003.
  • Mezger G, del Tánago M. G, De Stefano L. Environmental flows and the mitigation of hydrological alteration downstream from dams: The Spanish case. Journal of Hydrology. 2021; 598: 125732.
  • Islam A. R. M. T, Talukdar S, Akhter S, Eibek K. U, Rahman M. M, Pal S, et al. Assessing the impact of the Farakka Barrage on hydrological alteration in the Padma River with future insight. Sustainability. 2022;14 (9): 5233.
  • Panditharathne R, Gunathilake M. B, Chathuranika I. M, Rathnayake U, Babel M. S, Jha M. K. Trends and Variabilities in Rainfall and Streamflow: A Case Study of the Nilwala River Basin in Sri Lanka. Hydrology. 2023; 10 (1): 8.
  • Khosravi gh, Sadodin A, Ownegh M, Bahremand A, Mostafavi H. Classification and identification of changes in river flow regime using the Indicators of Hydrologic Alteration (IHA) Case study: (The Khormarud River- Tilabad Watershed- Golestan Province). Ecohydrology. 2019; 6(3): 651-671.  [Persian]
  • Daiechini F, Vafakhah M, Moosavi V. Impacts of the Golestan and Voshmgir Dams on Indicators of Hydrologic Alterations in the Gorganroud River Using Range of Variability Approach. Ecohydrology. 2020; 7(3): 595-607.  [Persian]
  • Naderi M, Sheikh V, Bahremand A, Bairam Komaki C, Ghangermeh A. Analysis of river flow regime changes using the Indicators of Hydrologic Alteration (Case study: Hableroud watershed). Water and soil management and modeling. 2022; 3(3): 1-19.[Persian]
  • Shamil-Nyan dam basic studies report. Studies to determine the quantitative and qualitative boundaries of Minab (Esteghlal), Shamil and Niyan dams. Jamab Consulting Engineers Company. 2017; 36 pp.  [Persian]
  • Kendall M. G. Rank and product-moment correlation. Biometrika. 1949; 177-193.‏
  • Madadi H, Ashrafzadeh M. R. The effect of Karkhe Dam on the spatial distribution pattern of riparian forests in Karkhe National Park. Applied Ecology. 2013; 1 (2): 1-13.  [Persian]
  • Talukdar S, Pal S. Impact of dam on flow regime and flood plain modification in Punarbhaba River Basin of Indo-Bangladesh Barind tract. Water Conservation Science and Engineering. 2018; 3(2): 59-77.
  • Legleiter C. J. Downstream effects of recent reservoir development on the morphodynamics of a meandering channel: Savery Creek, Wyoming, USA. River Research and Applications. 2015; 31(10): 1328-1343.
  • Zhang Q, Zhang Z, Shi P, Singh V.P, Gu X. Evaluation of ecological instream flow considering hydrological alterations in the Yellow River basin, China. Global and Planetary Change. 2018; 160: 61-74.
  • Zhang Q, Gu X, Singh V. P, Chen X. Evaluation of ecological instream flow using multiple ecological indicators with consideration of hydrological alterations. Journal of Hydrology, 2015; 529: 711-722.
  • Khatar B, Shokoohi A, Evaluating and Modifying the Texas Method as a Hydrologic Method for Prescribing Ecological Regime in Perennial Rivers. Journal of water and soil resources conservation. 2020; 9 (3): 31-46.  [Persian]
اکوهیدرولوژی
دوره 10، شماره 2
تیر 1402
صفحه 263-274

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 11 دی 1401
  • تاریخ بازنگری: 11 بهمن 1401
  • تاریخ پذیرش: 22 اسفند 1401
  • تاریخ اولین انتشار: 15 فروردین 1402
  • تاریخ انتشار: 01 تیر 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار