تحلیل نوسانات هواشناسی و ارزیابی خشکسالی بلندمدت سواحل جنوبی ایران با رویکرد مشاهداتی و مدل‌سازی اقلیمی

علوی نیا, سید حسن; سلمان پور, مهدی; آبکار, عاطفه

doi:10.22059/ije.2025.394884.1869

تحلیل نوسانات هواشناسی و ارزیابی خشکسالی بلندمدت سواحل جنوبی ایران با رویکرد مشاهداتی و مدل‌سازی اقلیمی

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ کاشان- کیلومتر 6 بلوار قطب راوندی-دانشگاه کاشان

² استادیار گروه آمار، دانشکده علوم ریاضی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

³ دانشجوی کارشناسی ارشد آبخیزداری شهری، گروه مهندسی طبیعت، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

10.22059/ije.2025.394884.1869

چکیده

این مطالعه به بررسی روند خشکسالی در پنج ایستگاه سینوپتیک سواحل جنوبی ایران با استفاده از شاخص SPI در دو مقیاس زمانی ۱۲ ماهه و ۴۸ ماهه طی دوره آماری ۱۹۸۵ تا ۲۰۲۱ پرداخته است. نتایج تحلیل‌های مشاهداتی نشان داد که منطقه مورد مطالعه در دهه‌های اخیر با نوسانات متناوب دوره‌های خشکسالی و ترسالی مواجه بوده و از ابتدای دهه ۲۰۰۰ افزایش چشمگیر فراوانی خشکسالی‌های متوسط تا شدید در مقیاس SPI-12 مشاهده شده است. شاخص بلندمدت SPI-48 نشان‌دهنده وقوع خشکسالی‌های تداوم‌دار از دهه ۱۹۹۰ تا اوایل دهه ۲۰۰۰ بوده که با پدیده‌های اقلیمی همچون NAO و تضعیف مونسون هند هم‌زمانی داشته است. در گام بعد، با استفاده از مدل اقلیمی MPI-ESM1.2-HR و روش SDSM، بارش آینده در بازه ۲۰۲۳–۲۰۴۳ تحت دو سناریوی اقلیمی SSP1-2.6 و SSP5-8.5 شبیه‌سازی و شاخص‌های SPI مربوطه محاسبه شد. نتایج سناریوی بدبینانه نشان‌دهنده افزایش شدت و فراوانی خشکسالی‌های کوتاه‌مدت در دهه ۲۰۳۰ و کاهش قابل‌توجه بارش تجمعی در مقیاس بلندمدت بود. همچنین، تفاوت‌های مکانی بین ایستگاه‌ها و نقش سامانه‌های اقلیمی مانند پرفشار جنب‌حاره‌ای عربستان و تغییرات ENSO در تشدید خشکسالی‌ها مشخص شد. این یافته‌ها ضرورت تدوین راهبردهای مدیریتی منابع آب، سیستم‌های هشدار زودهنگام، بهبود مصرف و کاهش انتشار کربن را نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها