کمّی‌سازی تأثیر عوامل سطحی و اقلیمی بر تغییرات دمای سطح زمین حوضه آبخیز کارده

ملکی نژاد, حسین; اکبری, مریم; حاجی بیگلو, محبوبه

doi:10.22059/ije.2025.396399.1872

کمّی‌سازی تأثیر عوامل سطحی و اقلیمی بر تغییرات دمای سطح زمین حوضه آبخیز کارده

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه یزد

² دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

³ دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

10.22059/ije.2025.396399.1872

چکیده

دمای سطح زمین (LST) بر تبادل انرژی بین سطح زمین و جو تأثیر می‌گذارد که برای مطالعه تغییرات محیطی بسیار مهم است. در پژوهش حاضر با استفاده از مدل آشکارساز جغرافیایی (Geodetector) تأثیر عوامل طبیعی و انسانی بر LST را در حوضه کارده کمّی‌سازی کردیم. باتوجه به نتایج آشکارساز عامل، پارامتر ارتفاع با قدرت توضیحی 17/43 درصد مؤثرترین عامل بر تغییرپذیری مکانی LST در منطقه می‌باشد. سپس کاربری اراضی و متوسط بارش سالانه به-ترتیب دارای قدرت توضیحی 29/31 درصد و 23/21 درصد می‌باشند. نتایج تحلیل آشکارساز تعاملی، افزایش دو عاملی را برای هر دو عامل نشان داد و تعامل بین ارتفاع و کاربری اراضی بالاترین قدرت توضیحی (64/0) را بیان کرد. تعامل بین فاکتور ارتفاع و سایر پارامترها با بالاترین مقدار q از 43/0 تا 60/0 متغیر بود. همچنین نتایج آشکارساز ریسک نشان داد مناطق پست و کم ارتفاع و کم شیب حوضه عمدتاً تحت سلطه شدت فعالیت‌های انسانی و زراعت دیم است و با عوامل زمینی در تعامل است، در نتیجه بیشترین دما را بخود اختصاص داده است. این یافته‌ها به بهبود استراتژی‌های مدیریت زمین در حوضه رودخانه کارده و سایر مناطق با اقلیم خشک و نیمه خشک کمک خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها