برآورد جریان پایۀ رودخانۀ تیرۀ لرستان به‌منظور ارزیابی جریان زیست‌محیطی

زارع بیدکی, رفعت; مهدیانفرد, مریم; هنربخش, افشین; زینی وند, حسین

doi:10.22059/ije.2015.57297

برآورد جریان پایۀ رودخانۀ تیرۀ لرستان به‌منظور ارزیابی جریان زیست‌محیطی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار، دانشکدۀ منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد

² کارشناس ارشد آبخیزداری، دانشکدۀ منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد

³ دانشیار، دانشکدۀ منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد

⁴ استادیار، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه لرستان، خرم‏آباد‌

10.22059/ije.2015.57297

چکیده

روش‏های معمول ارزیابی جریان زیست‏محیطی از نظر پیچیدگی متنوع‌اند. برخی فقط به داده‏های جریان احتیاج دارند، ولی برخی نیازهای زیستگاهی هر گونۀ خاص را در نظر می‏گیرند. روش‏های هیدرولوژیک ارزیابی جریان زیست‏محیطی، اولین گام لازم در برنامه‏ریزی برای تخصیص‏های زیست‌محیطی در کشورهای در حال توسعه‏اند. برای تعیین حقابۀ زیست‌محیطی یک اکوسیستم آبی رودخانه نیاز به دانستن مقادیر جریان حداقل است که در هیدرولوژی به آن جریان پایه گفته می‏شود و برای تعیین مقادیر آن به تجزیۀ هیدروگراف نیاز است. به همین‌ منظور آمار سی‌سالۀ دبی روزانۀ جریان در ایستگاه تیرۀ دورود بر رودخانۀ تیرۀ لرستان انتخاب شد. مقدار جریان پایه در دورۀ 1361 تا 1390 با استفاده از روش‏های BFI، فیلتر دیجیتال برگشتی و Hysep محاسبه شد. نتایج نشان داد بین 74 تا 78 درصد جریان رودخانه را آب پایه تشکیل می‏دهد. نتایج حاصل از مقایسۀ روش‌های یادشده با استفاده از معیارهای خطا نشان داد روش‏های محدودۀ زمانی جابه‌جاشونده و فیلتر دیجیتال برگشتی لین‌ و هولیک با ضریب فیلتر 9/0 روش‏های مناسبی برای جداسازی آب پایه از جریان روزانۀ این رودخانه هستند.
‌

کلیدواژه‌ها

موضوعات

اکوهیدرولوژی

مراجع

1. ارفع‌نیا، رامین؛ سامانی، نوذر؛ 1384، «ترسیم منحنی جدایش هیدروگراف رودخانه در حوضۀ آبریز کارستی زاینده‌رود»، نشریۀ علوم دانشگاه تربیت معلم، 5(3): 600-585.
2. تمسکنی، احمد؛ ذاکری‌نیا، مهدی؛ هزار‌جریبی، ابوطالب؛ دهقانی، امیر‌احمد؛ 1392، «مقایسۀ روش‏های جداسازی دبی پایه از هیدروگراف روزانۀ جریان )مطالعۀ موردی حوضۀ ‏‌بالادست سد بوستان در استان گلستان)»، نشریه پژوهش‏های حفاظت آب و خاک، 20(6): 145-127.
  1. سمیعی، مسعود؛ ملکیان، آرش؛ 1389، «مقایسۀ روش‏های جداسازی جریان پایه با استفاده از فیلتر عدد برگشتی و مدل PART»، مجموعه مقالات ششمین همایش ملّی علوم و مهندسی آبخیزداری و چهارمین همایش ملّی فرسایش و رسوب، دانشگاه تربیت مدرس.
  2. قنبر‌پور، محمدرضا؛ تیموری، مهدی؛ غلامی، شعبان‌علی؛ 1387، «مقایسۀ روش‏های برآورد دبی پایه بر اساس تفکیک هیدروگراف جریان (مطالعۀ موردی حوضۀ آبخیز کارون)»، مجلۀ علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، 12(44): 1-10.
  3. کارآموز، محمد؛ عراقی‌نژاد، شهاب؛ 1384، چاپ اول، هیدرولوژی پیشرفته، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، 190ص.
1. تیموری، مهدی؛ قنبرپور، محمد‌رضا؛ گنبد، محمد‌بشیر؛ ذوالفقاری، مریم؛ کاظمی‏کیا، سمیه؛ 1390، «مقایسۀ شاخص جریان پایه در روش‌های مختلف تجزیۀ هیدروگراف جریان در تعدادی از رودخانه‌های استان آذربایجان غربی»، مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، 15(57): 219-228.
2. حسنی، مهدی؛ ملکیان، آرش؛ رحیمی، محمد؛ سمیعی، مسعود؛ خاموشی، محمدرضا؛ 1391، «بررسی کارایی برخی از روش‏های جداسازی جریان پایه در رودخانه‏های مناطق خشک و نیمه‌خشک (مطالعۀ موردی حوضۀ آبخیز حبله‌رود(»، دوفصلنامۀ علمی‌ـ پژوهشی خشک‌بوم، 2(2): 22-10.
3. دولت‌آبادی، نرگس‌خاتون؛ حسینی، علی‌رضا؛ داوری، کامران؛ مساعدی، ابوالفضل؛ 1391،«برآورد جریان پایه با استفاده از روش‏های فیلتر دیجیتال بازگشتی و نرم‌افزار BFI_3.0 (مطالعۀ موردی بخشی از حوضۀ مهارلو-بختگان(»، سومین همایش ملی مدیریت جامع منابع آب، ساری
1. 9. Aksoy, Hafzullah. Kurt, Ilker. Eris, Ebru., 2009. Filtered Smoothed Minima base flow separation method. Journal of Hydrology 372: 94–101.
2. 10. Arnold J.G. & P. M. Allen. 1999. Automated methods for estimating base flow and ground water recharge from stream flow records. Journal of American Water Resources Association, 35(2): 411-424.
3. 11. Bruskova, Valeria. (2008). Assessment of the Base Flow in the Upper Part of Torysa River Catchment, Slovak Journal of Civil Engineering, 2: 8-14.
4. 12. Corzo, Gerald. & Solomatine, Dimitri. (2007). Base flow separation techniques for modular artificial neural network modeling in flow forecasting, Hydrological Sciences Journal, 52:3, 491-507, DOI: 10.1623/hysj.52.3.491
5. 13. Echhardt, K. (2008). A comparison of baseflow indices, which were calculated with seven different baseflow separation methods. J. Hydrol. 352: 168-173.
6. 14. Eckhardt, K. (2005). How to construct recursive digital filters for base flow separation. Hydrology Process, 19(2): 507-515.
7. 15. Gippel, Christopher. & Stewardson, Michael (1998). Use of Wetted Perimeter in Defining Minimum Environmental Flows, Regulated Rivers: Research & Management, 14: 53–67.
8. 16. Gregor M. (2010). User Manual " BFI+ 3.0".
9. 17. Hall Francis (1968). Base flow recessions – a review. Water Resources Research 4(5): 973-983.
10. 18. Hughes, D. A., H. Pauline & Watkins, D. (2003). Continuous base flow separation from time series of daily and monthly stream flow data. Water SA, 29(1): 43-48.
11. 19. Kinhill Engineers Pty. Ltd. (1988). Techniques for Determining Environmental Water Requirements – A Review. Technical Report Series Report No. 40. 82 pp. (Department of Water Resources: Victoria.)
12. 20. Li, L., Maier, H.R., Lambert, M.F., Simmons, C.T. and Partington, D. (2013). Framework for assessing and improving the performance of recursive digital filters for baseflow estimation with application to the Lyne and Hollic filter, Environmental Modeling and Software, 41:163-175.
13. 21. Li Q. Xing Z. Danielescu S. Li S. Jiang Y. Meng F. (2014). Data requirements for using combined conductivity mass balance and recursive digital filter method to estimate groundwater recharge in a small watershed, New Brunswick, Canada. Journal of Hydrology, 511: 658–664.
14. 22. Lyne, V.D. & M. Hollick. (1979). Stochastic time-variable rainfall runoff modeling. Hydrology and Water Resources Symposium, Institution of Engineering, Australia, Perth, pp: 89–92.
15. 23. Nathan, R.J. and McMahon, T.A. (1990). Evaluation of Automated Techniques for Base Flow and Recession Analysis. Water Resources Research, 26(7):1465-1473.
16. 24. O Brien, R.J., Misstear, B.D., Gill, L.W., Deakin, J.L. and Flynn, R. (2013). Developing an integrated hydrograph separation and lumped modeling approach to quantifying hydrological pathways in Irish river catchments,Journal of Hydrology, 486: 259-270.
17. 25. Penas, Francisco Jesus, Juanes, Jose Antonio, Alvarez-Cabria, Mario., Alvarez, Cesar, Garcia, Andres, Puente, Araceli, & Barquin, Jose (2013). Integration of hydrological and habitat simulation methods to define minimum environmental flows at the basin scale, Water and Environment Journal,28(2):252-260. doi:10.1111/wej.12030
18. 26. Pettyjohn, W. A., & Henning, R. (1979). Preliminary estimate of ground-water recharge rate, related stream flow and water quality in Ohio: Ohio state University water resources center project completion report number 552, 323.
19. 27. Rimmer, A. and A. Hartmann, (2014). Optimal hydrograph separation filter to evaluate transport routines of hydrological models, Journal of Hydrology, 514:249-257.
20. 28. Santhi, C. Allen, M, P. Muttian, R, S. Arnold, J, G. Tuppad, P. (2008). Regional estimation of base flow for the conterminous United States by hydrologic landscape regions. Journal of Hydrology ,351: 139– 153.
21. 29. Smakhtin , V. U. Shilpakar, R. L. & Hugheds D. A. (2006) Hydrology-based assessment of environmental flows: an example from Nepal, Hydrological Sciences Journal, 51(2) 207-222, DOI: 10.1623/hysj.51.2.207
22. 30. Smakhtin V.U., 2001. Estimating continuous monthly base flow time series and their Possible applications in the context of the ecological reserve, ISSN 0378-4738., Water SA Vol. 27 No. 2 April 2001
23. 31. Smakhtin, V.U. and D.A. Watkins 1997. Low flow estimation in South Africa. WRC Report no 494/1/97.
24. 32. Tennant, D.L. (1976). Instream flow regimens for fish, wildlife, recreation and related environmental resources. Fisheries 1: 6–10.
25. 33. Tharme, R. (1996). Review of the International Methodologies for the Quantification of the Instream Flow Requirements of Rivers. 116 pp. Water Law Review Final Report for Policy Development for the Department of Water Affairs and Forestry, Pretoria. (Freshwater Research Unit, University of Cape Town: Cape Town.)