بررسی الزامات برآورد جریان زیست‌محیطی در رودخانه‏ها با روش‏های هیدرواکولوژیکی (مطالعۀ موردی: رودخانۀ دلیچای واقع در استان تهران)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 . دانشجوی دکتری سازه‏های آبی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران

2 دانشیار گروه سازه‏های آبی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران

3 کارشناس ارشد سازه‏های آبی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران

چکیده

در پژوهش حاضر الزامات برآورد جریان زیست‌محیطی در رودخانه‏ها با تمرکز بر رودخانۀ دلیچای به‌عنوان نمونۀ مطالعاتی با استفاده از روش‏های هیدرواکولوژیکی بررسی شده است. ابتدا با استفاده از دو روش مرسوم تنانت و محیط تر‌شده به تخمین جریان زیست‌محیطی پرداخته شده است. سپس با توجه به اهمیت و غالب‌بودن گونۀ قزل‏آلای رنگین‌کمان در این رودخانه شرایط اکولوژیکی رودخانه برای این‌گونه بررسی شده و ارزیابی زیستگاهی صورت گرفته است. براساس نتایج، جریان زیست‌محیطی تخمین زده‌شده با استفاده از دو روش ‌استفاده‌شده در این پژوهش اختلاف زیادی دارد و عملاً نتایج این دو بسیار مبهم خواهد بود. مطابق با نمودار سری زمانی زیستگاه نیز، شرایط مطلوبیت زیستگاهی برای سه گروه سنی مختلف قزل‏آلای رنگین‏کمان بسیار متفاوت است. میزان زیستگاه‏های مطلوب در دسترس نیز در ماه‏های مختلف سال بسیار متغیر است. بنابراین تخمین یک میزان خاص برای جریان زیست‌محیطی کار مشکلی خواهد بود. در صورت استفاده از روش محیط تر‌شده عملاً ذی‏نفعان در رودخانه حق بهره‏برداری از آن را نخواهند داشت، و در صورت استفاده از روش‏هایی مانند حداقل تنانت برای تخمین حداقل جریان زیست‌محیطی طبق سری زمانی زیستگاهی عملاً تنش‏های جبران‌ناپذیری برای اکوسیستم رودخانه به‌خصوص در ماه‏های بحرانی مانند تخم‏ریزی گونۀ مد نظر (اسفند و فروردین) ایجاد می‌شود. در‌مجموع ابتدا باید توزیع مکانی زیستگاهی در طول رودخانه استخراج و سپس با توجه به نمودار سری زمانی مطلوبیت هر بازه میزان جریان زیست‌محیطی تخمین زده شود.
 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع
[1]دهزاد، بهزاد؛ سیما، سمیه،1390، «راهنمای تعیین آب مورد نیاز اکوسیستم‏های آبی»، نشریه شمارۀ 557، معاونت برنامه‏ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور، وزارت نیرو.
[2]شکوهی، علی‌رضا؛ هانگ، یانگ،1390، «استفاده از مشخصه‏های مرفولوژیکی در رودخانه‏های دایمی برای تعیین حداقل نیاز آبی محیط اکولوژیکی»، مجله محیط‌شناسی، سال سی و هفتم، شمارۀ 58: 128- 117.
[3]Ahmadi- Nedushan, B. ST-Hilare, A. Berube, M. Robichaud, E. Thiemonge, N. Bobeea, B, 2006, A review of Statistical Methods for the Evaluation of Aquatic Habitat Suitability for the Instream Flow Assessment, River Research and Applications, 22: 503-523.
[4]Arthington, A.H., King, J., O'Keeffe, J.H., Bunn, S.E., Day, J.A., Pusey, B.J., Bluhdorn, B.R., Tharme, R. 1992. Development of an holistic approach for assessing environmental flow requirements of riverine ecosystems. Tn: Water al location for the environment, 69-76, The Centre for Policy Research, University of New England, Armindale
[5]Behnke, R. J, 1979, Monograph of the native trouts of the genus Salmo of western North America. U.S. Fish Widl. Serv., Region 6, Denver, CO. 215 pp.
[6]Boussu, M. F, 1954, Relationship between trout populations and cover on a small stream, J. Wildl. Manage, 18(2): 229-239.
[7]Bovee, K. D, 1986, Development and Evaluation of Habitat Suitability Criteria for Use in the Instream Flow Incremental Methodology, Instream Flow Information Paper 21, U.S. Fish and Wildlife Service, Biological Report, 86(7). 235 pp.
[8]Calhoun, A. J, 1944, The food of the black-spotted trout in two Sierra Nevada lakes. Calif. Fish Game, 30(2): 80-85.
[9]Christopher, J. Gippel and Micheal J. Stewardson, 1998, Use of wetted perimeter in defining minimum environmental flows, Regul. Rivers: Res. Mgmt, 14: 53–67.
[10]Everest, F. H, 1973, Ecology and management of summer steelhead in the Rogue River. Oregon State Game Comm., Fish. Res. Rep. 7.
[11]Fox P.J.A., Naura M. & Raven P. 1996).Predicting habitat components for semi-natural rivers in the United Kingdom. Proceedings of the 2nd International Symposiuon Habitats and Hydraulics
[12]Griffith, J. S, 1972. Comparative behavior and habitat utilization of brook trout (Salvelinus fontinalis) and cutthroat trout (Salmo clarki) in small streams in northern Idaho, J. Fish. Res. Board Can, 29(3): 265-273.
[13]Horner, N., and T. C. Bjornn, 1976, Survival, behavior, and density of trout and salmon fry in streams. Univ. of Idaho, For. Wildl. Exp. Stn, Contract 56, Prog. Rep. 1975, 38 pp.
[14]Karim, K., Gubbels, M.E., and Goulter, I.C., 1995. Review of determination of instream flow requirements with special application to Australia. Water Resources Bulletin, 31: 1063-1077.
[15]King, J.M. & Louw, D. 1998. Instream flow assessments for regulated rivers in South Africa using the Building Block Methodology. Aquatic Ecosystem Health & Management 1: 109-124.
[16]Lea, R. N, 1968, Ecology of the Lahontan cutthroat trout, Salmo clarki henshawi, in Independence Lake, California. M.A. Thesis, Univ. California, Berkeley, 95 pp.
[17]MacCrimmon, H. R, 1971, World distribution of rainbow trout (Salmo gairdneri), J. Fish. Res. Board Can, 28:663-704.
[18]Mann, J. L, 2006, Instream Flow Methodologies: An Evaluation of the Tennant Method for Higher Gradient Streams in the National Forest System Lands in the Western U.S. MSc. Thesis, Colorado State University, Fort Collins.
[19]McAfee, W. B, 1966, Rainbow trout. Pages 192-215 in A. Calhoun, ed, Inland fisheries management. Calif. Dept, Fish Game, 546 pp.
[20]Milhouse, R. T. Waddle, T.J, 2012, Physical Habitat Simulation (PHABSIM) Software for Windows (v.1.5.1). Fort Collins, CO: USGS Fort Collins Science Center.
[21]Miller, R. B, 1957, Permanence and size of home territory in stream-dwelling cutthroat trout. J. Fish. Res. Board Can, 14(5):687-691.
[22]Minshall, G. W. 1984. Aquatic insect-substratum relationships. Pages 358-400 in V. H. Resh and D. M. Rosenberg, eds. The ecology of aquatic insects. Praeger Publishers, New York.
[23]Platts, W. S. 1980. A plea for fishery habitat classification. Fisheries (Bethesda)
[24]Price, D. G., and R. E. Geary, 1979, An inventory of fishery resources in the Big Sulphur Creek drainage. Pacific Gas and Electric Co., Dept. Eng. Res. 49 pp. + Appendix.
[25]Postel SL, 1998. Water for food production: will there be enough in 2025? BioScience 48: 629–637.
[26]Pyrce,R,2004. Hydrological Low Flow Indices and their Uses.WSC REPORTNo.04-2004
[27]Raleigh, R. F. Hickman, R. C. Solomon, R.C. Nelson, P. C, 1984, Habitat Suitability Information: Rainbow Trout, U.S. Fish and Wildlife Service, FWS/OBS-82/10.60, 64 pp.
[28]Raleigh, R. F., D. A. Duff, 1980, Trout stream habitat improvement: ecology and management. Pages 67-77 in W. King, ed. Proc. of Wild Trout Symp. II. Yellowstone Park, WY.
[29]Scott, W. B. Crossman, E. J, 1973, Freshwater fishes of Canada, Fish. Res. Board Can. Bull. 184, 966 pp.
[30]Shokoohi, A., M. Amini, 2013, Introducing a New Method to Determine River's Ecological Water Requirement in Comparison with Hydrological and Hydraulic Methods, Int J Environ Sci Technol, 11:747-756.
[31]Tennant, D. L, 1976, Instream Flow Regimens for Fish, Wildlife, Recreation and Related Environmental Resources, Fisheries, 1: 6-10.
[32]Tharme, R.E, 2003, A global prespective on environmental flow assessment: emerging trends in the development and application of environmental flow methodologies for rivers, River Research and Applications, 19: 397-441.
[33]Warren, C. E. 1979. Toward classification and rationale for watershed management and stream protection. Environmental Protection Agency EPA-600/3-79-059. Cincinnati, OH.