ارزیابی مدل‏های نفوذ آب در خاک‏های با بافت مختلف تحت مقادیر متفاوت محتوای رطوبت اولیه

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، گروه علوم خاک، دانشکدۀ کشاورزی، دانشگاه زنجان

2 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد، گروه علوم خاک، دانشکدۀ کشاورزی، دانشگاه زنجان

3 دانشجوی دکتری، گروه علوم خاک، دانشکدۀ کشاورزی، دانشگاه زنجان

چکیده

مدل‏های نفوذ آب کارکرد زیادی در پیش‏بینی رواناب در زمین‏های شیب‏دار دارند. دقت مدل‏ها در کنار نوع خاک به شرایط رطوبت اولیه وابسته است. پژوهش حاضر در سه نوع بافت خاک (لوم، لوم‏ شنی و لوم ‏رس‏شنی) با چهار سطح رطوبت اولیه هر یک در سه تکرار در دامنه‏ای با شیب 7 درصد در قالب طرح کاملاً تصادفی اجرا شد. در مجموع، 36 کرت آزمایشی شامل 12 کرت برای هر خاک به ابعاد 80 سانتی‏متر× 60 سانتی‏متر در دامنه احداث شد. ابتدا خاک داخل کرت‏ها با آب آبیاری اشباع شده و در فواصل زمانی یک، چهار، هفت و 10 روز پس از اشباع‏سازی، رطوبت جرمی خاک‏ها تعیین شد. سرعت نفوذ آب به خاک به روش استوانۀ مضاعف در هر کرت اندازه‏گیری شد. مدل‏های کوستیاکوف، کوستیاکوف- لوئیس، هورتون، حفاظت خاک آمریکا، گرین آمپت و فیلیپ بر داده‏های نفوذ برازش و دقت آنها با برخی شاخص‏های آماری ارزیابی شد. نتایج نشان داد سرعت نفوذ آب در خاک‏ها با تغییر مقدار رطوبت اولیه به‌شدت تغییر می‏یابد. این تغییرات در خاک لوم ‏شنی و در مراحل اولیۀ نفوذ بارزتر بود. تغییرات زیادی از نظر سرعت نفوذ نهایی در خاک‏ها تحت تأثیر رطوبت اولیه رخ نداد و کمترین مقدار در خاک لوم‏ رس‏شنی (90/1 میلی‏متر بر ساعت) و بیشترین مقدار در خاک لوم (75/3 میلی‏متر بر ساعت) مشاهده شد. هورتون مناسب‏ترین مدل توصیف‏کنندۀ تغییرات زمانی نفوذ آب به خاک در سطوح مختلف رطوبتی بود، به طوری که بیشترین ضریب تبیین (99/0=R2) و کمترین مقدار ریشۀ میانگین مربعات خطا (RMSE= 0.23 mm.h-1) و شاخص آکاییک (27/0= AIC) را نشان داد. مدل گرین- آمپت به شرایط متفاوت رطوبتی خاک حساس بود و ضعیف‏ترین برازش را بر داده‏های نفوذ نشان داد. از این رو، می‏توان از مدل هورتون برای بررسی تغییرات نفوذ آب به خاک تحت شرایط مختلف رطوبتی استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


 
[1]. Wang XP, Cui Y, Pan YX, Li XR, Yu Z, Young MH. Effects of rainfall characteristics on infiltration and redistribution patterns in vegetation-stabilized desert ecosystems. Journal of Hydrology. 2008; 358(1-2):134-43.
[2]. Lassabatere L, Angulo-Jaramillo R, Goutaland D, Letellier L, Gaudet JP, Winiarski T, Delolme C. Effect of the settlement of sediments on water infiltration in two urban infiltration basins. Geoderma. 2010; 156(3-4):316-25.
[3]. Corradini C. Soil moisture in the development of hydrological processes and its determination at different spatial scales. Journal of Hydrology. 2014; 516:1-5.
[4]. Hillel D. Introduction to environmental soil Physics. Elsevier Academic Press. 2004; 93-126.
[5]. Gaines J.M. Water potential. Nature. 2016; 531. 7594 S1: 54-S54.
[6]. Jain MK, Kothyari UC, Raju KG. A GIS based distributed rainfall–runoff model. Journal of Hydrology. 2004; 299(1-2):107-35.
[7]. Sande L, Chu X. Laboratory experiments on the effect of microtopography on soil-water movement: Spatial variability in wetting front movement. Applied and Environmental Soil Science. 2012; 12-20.
[8]. Lee H, Zehe E, Sivapalan M. Predictions of rainfall-runoff response and soil moisture dynamics in a microscale catchment using the CREW model. Hydrology and Earth System Sciences Discussions. 2006; 3(4):1667-743.
[9]. Wei L, Zhang B, Wang M. Effects of antecedent soil moisture on runoff and soil erosion in alley cropping systems. Agricultural water management. 2007; 94(1-3):54-62.
[10].  Vermang J, Demeyer V, Cornelis WM, Gabriels D. Aggregate stability and erosion response to antecedent water content of a loess soil. Soil Science Society of America Journal. 2009 May 1; 73(3):718-26.
[11].  Liu H, Lei TW, Zhao J, Yuan CP, Fan YT, Qu LQ. Effects of rainfall intensity and antecedent soil water content on soil infiltrability under rainfall conditions using the run off-on-out method. Journal of Hydrology. 2011; 396(1-2):24-32.
[12].  Behtari M, Vaezi A.R. The effect of initial moisture on runoff generation and soil loss in different soil textures under simulated rainfall condition. Iranian Journal of Watershed Management Science. 2018; 11(39): 12-21. [In Persian]
[13].  Javadi A, Mostafazade B, Shayannejad M, Masaddeghi M.R. Evaluation of infiltration equations considering irrigation water quality, initial soil moisture, and constant water head. Journal of Water Research in Agriculture.2017; 31(3): 469-482. [In Persian]
[14].  Sameni A, Pakju M, Musavi A.A, Kamkar Haghighi A.A. Evaluation of some infiltration equations under application of saline and sodic waters. Journal of Water Research in Agriculture.2015; 28(2): 395-408. [In Persian]
[15].  Bayat Varkeshi M, Zare Abyane H, Ghadami Firouzabadi A, Karimi V. Optimization of infiltration models coefficients in fields of Haraz extension and technology development center. Journal of Watershed Management Research. 2018; 8(16): 90-99. [In Persian]
[16].  Raoof M, Sedaeeazar Z. Evaluation of some soil water infiltration models in different land uses. Iran of Water research Journal. 2016; 10(2): 27-36. [In Persian]
[17].  Sihag P, Tiwari NK, Ranjan S. Estimation and inter-comparison of infiltration models. Water Science. 2017; 31(1):34-43.
[18].  Sadikhani M.R,Sohrabi A. Effect of land use on the performance of selected soil water infiltration models. Journal of Soil Management and Sustainable Production. 2017; 7(1): 127-138. [In Persian]
[19].  Khozeymehnezhad H, Noferesti A.M, Sarvariyan S.M, Basirat J. Investigation and evaluation of infiltration equations in soils with sandy loam texture. 9th Irrigation Seminar and Reduction of Evaporation. 2008; 1-8. [In Persian]
[20].  Gee GW, Bauder JW. Particle-size analysis 1. Soil Science Society of America, American Society of Agronomy; 1986.
[21].  Blake GR, Hartge KH. Bulk Density 1. Methods of Soil Analysis: Part 1- Physical and Mineralogical Methods. 1986 Jan (methodsofsoilan1): 363-75.
[22].  Angers DA, Mehuys GR. Aggregate stability to water. Soil sampling and methods of analysis. 1993:651-7.
[23].  Ulrich U, Dietrich A, Fohrer N. Herbicide transport via surface runoff during intermittent artificial rainfall: a laboratory plot scale study. Catena. 2013; 101:38-49.
[24].  Page A.L. Method of soil analysis. Part 2: chemical and microbiological properties. Soil Science Society of American Madison, Wisconsin, USA.1982.
[25].  Walkley A, Black IA. Determination of organic matter in the soil by chromic acid digestion. Soil Sci. 1947; 63:251-64.
[26].  Larsson M, Eliasson S. The influence of land-use change, root abundance and macropores on saturated infiltration rate-a field study on Western Java, Indonesia.
[27].  Delleur JW. The handbook of groundwater engineering. CRC press; 2010.
[28].  Loáiciga HA, Huang A. Ponding analysis with Green-and-Ampt infiltration. Journal of Hydrologic Engineering. 2007; 12(1):109-12.
[29].  Philip JR. The theory of infiltration: 3. Moisture profiles and relation to experiment. Soil Science. 1957; 84(2):163-78.
[30].  Sy NL. Modelling the infiltration process with a multi-layer perceptron artificial neural network. Hydrological sciences journal. 2006; 51(1):3-20.
[31].  Mamedov AI, Levy GJ, Shainberg I, Letey J. Wetting rate, sodicity, and soil texture effects on infiltration rate and runoff. Soil Research. 2001; 39(6):1293-305.
[32].  Vaezi AR, Hasanzadeh H, Cerdà A. Developing an erodibility triangle for soil textures in semi-arid regions, NW Iran. Catena. 2016; 142:221-32.
[33].  Dagadu JS, Nimbalkar PT. Infiltration studies of different soils under different soil conditions and comparison of infiltration models with field data. International Journal of Advanced Engineering Technology. 2012; 3(2):154-7.
[34].  Zolfaghari AA, Mirzaee S, Gorji M. Comparison of different models for estimating cumulative infiltration. Int. J. Soil Sci. 2012; 7(3):108-15.
[35].  Neshat A, Parehkar M. The comparison of methods for determining the vertical infiltration rate. Journal of Agriculture Science Natural Resource. 2007; 14(3): 12-22. [In Persian]
[36].  Shukla MK, Lal R, Unkefer P. Experimental evaluation of infiltration models for different land use and soil management systems. Soil Science. 2003; 168(3):178-91.
[37].  Dashtaki SG, Homaee M, Mahdian MH, Kouchakzadeh M. Site-dependence performance of infiltration models. Water resources management. 2009; 23(13):2777-90.
[38].  Haghighi F, Gorji M, Shorafa M, Sarmadian F, Mohammadi MH. Evaluation of some infiltration models and hydraulic parameters. Spanish Journal of Agricultural Research. 2010; 8(1):210-7.
دوره 6، شماره 3
مهر 1398
صفحه 707-717
  • تاریخ دریافت: 20 دی 1397
  • تاریخ بازنگری: 31 خرداد 1398
  • تاریخ پذیرش: 31 خرداد 1398
  • تاریخ اولین انتشار: 01 مهر 1398
  • تاریخ انتشار: 01 مهر 1398