ارزیابی کمبود آب در تولید گندم در ایران

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه مهندسی منابع طبیعی، دانشکدۀ علوم کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان

2 دانشیار گروه مهندسی منابع طبیعی، دانشکدۀ علوم کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان

3 دانشیار گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه بین‏المللی امام خمینی(ره)، قزوین

4 استادیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان

5 دکتری علوم و مهندسی آب، دانشکدۀ علوم و مهندسی، دانشگاه جیمز کوک، تاونزویل، استرالیا

چکیده

کشاورزی بیشترین سهم از کل مصرف آب در سراسر جهان را به خود اختصاص داده است. در بین غلات مصرف و تقاضای زیاد گندم در سراسر جهان، آن را به یک محصول استراتژیک تبدیل کرده است. به دلیل زیاد بودن سطح زیر کشت آن در دنیا، میزان آب مصرف‌شده برای تولید گندم به طور قابل ملاحظه‏ای می‏تواند روی کل آب مصرف‌شده در بخش کشاورزی تأثیر بگذارد و تهدیدی جدی برای دسترسی به منابع آب باشد. این مطالعه با هدف ارزیابی کمبود آب در تولید گندم در ایران با تأکید بر چارچوب ردپای آب در سطح کشور طی دورۀ آماری 1387 تا 1398 صورت گرفته است. نتایج حاصل از مطالعۀ حاضر نشان داد ‌سهم ردپای آب آبی، سبز و خاکستری به‌ترتیب 76/71، 87/15 و 11/13 درصد از کل ردپای آب در تولید محصول گندم فاریاب و 55 و 34/38 درصد سهم ردپای آب سبز و خاکستری در گندم دیم در ایران را تشکیل می‏دهد. همچنین، نتایج نشان داد میانگین شاخص تنش آبی تولید گندم در سطح کشور 6/0 است که محدودۀ تغییرات مکانی این شاخص از 01/0 در گیلان تا 01/3 در اردبیل در شمال کشور متغیر است. بیشترین میزان شاخص خودکفایی آب (کمترین شاخص وابستگی) مربوط به استان خراسان شمالی، خوزستان و فارس با مقدار متوسط 70 درصد و کمترین میزان شاخص خودکفایی مربوط به استان گیلان (2 درصد)، مازندران 9 و تهران 16 درصد (بیشترین شاخص وابستگی) است. مطالعۀ حاضر برای تصمیم‏گیری در مورد مدیریت پایدار منابع آب برای تولید گندم در ایران بسیار راه‌گشاست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  • Gerbens-Leenes PW, Mekonnen MM, Hoekstra AY. The water footprint of poultry, pork and beef: a comparative study in different countries and production systems. Water Resour. 2012; 25(36):1-2.
  • Hoekstra AY, Hung PQ. Virtual Water Trade: a Quantifcation of Virtual Water Flows between Nations in Relation to International Crop Trade. Value of Water Research Report Series. 2002; No. 11. UNESCO-IHE, Delft, the Netherlands.
  • Fu H, Chen Y, Yang X, Di J, Xu M, & Zhang B. Water resource potential for large-scale sweet sorghum production as bioenergy feedstock in Northern China. Science of the Total Environment. 2019; 653:758-764.
  • Mancosu N, Snyder R. L, Kyriakakis G, & Spano D.Water scarcity and future challenges for food production. Water. 2015; 7(3): 975-992.‏
  • Hoekstra AY, & Hung PQ. Globalisation of water resources: international virtual water flows in relation to crop trade. Global environmental change. 2005; 15(1): 45-56.‏
  • Hoekstra AY, Chapagain AK. The water footprints of Morocco and the Netherlands: global water use as a result of domestic consumption of agricultural commodities. Ecol. Econ. 2007; 64 (1): 143–151.

 

  • Chapagain AK, Hoekstra AY, Savenije HHG, Gautam R. The water footprint of cotton consumption: an assessment of the impact of worldwide consumption of cotton products on the water resources in the cotton producing countries. Ecol. Econ. 2006; 60: 186-203.
  • Cao X, Wu P T, Wang Y B, & Zhao XN. Assessing blue and green water utilisation in wheat production of China from the perspectives of water footprint and total water use. Hydrology and Earth System Sciences. 2014; 18(8): 3165-3178.
  • Zhai SX, Quan T, Ma X, Zhang R, Ji C, Zhang T, Hong J.Impact-oriented water footprint assessment of wheat production in China. Science of the Total Environment. 2019; 689: 90–98.
  • Zhang Y, Huang K, Ridoutt BG, Yu Y. Comparing volumetric and impact-oriented water footprint indicators: case study of agricultural production in Lake Dianchi Basin, China. Ecol. Indic. 2018; 87: 14–21.
  • Bazrafshan O, Zamani H, Etedali H R, & Dehghanpir S. Assessment of citrus water footprint components and impact of climatic and nonclimatic factors on them. Scientia Horticulturae. 2019; 250: 344-351.‏
  • Ababaei B, & Etedali H R. Water footprint assessment of main cereals in Iran. Agricultural water management. 2017; 179: 401-411.
  • Bazrafshan O, Ramezani Etedali H, Gerkani Nezhad Moshizi Z, Shamili, M. Virtual water trade and water footprint accounting of Saffron production in Iran, Agricultural Water Management. 2019; 213: 368–374.
  • Falkenmark M. The greatest water problem: the inability to link environmental security, water security and food security. International Journal of Water resources development. 2001; 17(4): 539-554.‏
  • Sullivan C.Calculating a water poverty index. World Dev. 2002; 30 (7): 1195–1210.
  • Vanham D, Bidoglio G. A review on the indicator water footprint for the EU28. Ecol. Indic. 2013; 26: 61–75.
  • Liu J, Yang H, Gosling SN, Kummu M, Flörke M, Pfister S, & Oki T. Water scarcity assessments in the past, present, and future. Earth's future. 2017; 5(6): 545-559.‏
  • Hoekstra AY, Chapagain AK. The blue, green and grey water footprint of rice from production and consumption perspectives. Ecol. Econ. 2011; 70: 749–758.
  • Cao X, Wu M, Guo X, Zheng Y, Gong Y, Wu N, & Wang W.Assessing water scarcity in agricultural production system based on the generalized water resources and water footprint framework. Science of the Total Environment. 2017; 609: 587-597.‏
  • Cao X, Huang X, Huang H, Liu J, Guo X, Wang W, & She D.Changes and driving mechanism of water footprint scarcity in crop production: A study of Jiangsu Province, China. Ecological Indicators. 2018; 95: 444-454.‏
  • Hadi M, Jalili M, Heris A. Assessing the Wheat Yield under Irrigated and Rainfed Farming and Evaluating the Possibility of Supplemental Irrigation of Rainfed by Water Stored in Deficit Irrigated Farming. 2017; 3 (11): 403-411. [Persian]
  • Nasrabadi T, Arab E, Pourasghar F. Investigating the proportion of wheat planted area in Iran with wheat yield and water demand by focusing on virtual water approach. 2015; 3 (41): 529 -543. [Persian]
  • Iran Agriculture Bulletin. Ministry of Agriculture Jihad, Agriculture Jihad Press, Tehran. 2021. [Persian]
  • Sheibani S, Ghanbari A, Asghari pour MR. Determining the Optimal Water Use Efficiency in Wheat Production Sustainability. 2017; 2 (27): 1-18. [Persian]
  • Allen, J.A. Virtual water: a strategic resource global solution to regional deficits. Ground Water.1998; 36: 545–546.
  • Raskin, P, Gleick, P, Kirshen, P, Pontius, G, & Strzepek, K. Water futures: assessment of long-range patterns and problems. Comprehensive assessment of the freshwater resources of the world. 1997; SEI.‏
  • Pfister, S, Koehler, A, Hellweg, S. Assessing the environmental impacts of freshwater consumption in LCA, Environ. Sci. 2009; 43: 4098–4104.
  • Arabi Yazdi, A, Alizadeh, A, Nairizi S, 2009. Study of food security based on the concept of virtual water trade and ecological water foot print (Case study: Khorasan Razavi Province). Journal Of Agroecology, 1(1), -. doi: 10.22067/jag.v1i1.2649.
اکوهیدرولوژی
دوره 9، شماره 4
دی 1401
صفحه 719-732

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 تیر 1401
  • تاریخ بازنگری: 28 مرداد 1401
  • تاریخ پذیرش: 28 آذر 1401
  • تاریخ اولین انتشار: 01 دی 1401
  • تاریخ انتشار: 01 دی 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار