ارزیابی کارایی روش دیسکین به‌منظور استخراج هیدروگراف واحد لحظه‌ای در آبخیز جعفرآباد، استان گلستان

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مرتع و آبخیزداری دانشگاه محقق اردبیلی

2 دانشیار گروه آبخیزداری، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

3 دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

هیدروگراف واحد لحظه‌ای، هیدروگراف حاصل از بارشی به عمق واحد در مدت زمان بسیار کوتاه است که به‌‎عنوان یکی از مؤلفه‌های مدلسازی فرایند بارش- رواناب، همواره مورد توجه محققان بوده است. در همین راستا پژوهش حاضر با هدف ارزیابی کارایی روش دیسکین در استخراج هیدروگراف واحد لحظه‌ای سیل در آبخیز جنگلی جعفرآباد استان گلستان با مساحتی حدود 109 کیلومتر مربع برنامه‌ریزی شده ‌است. بدین منظور هیدروگراف واحد معرف آبخیز از 23 رویداد بارش و دبی متناظر و سپس هیدروگراف واحد لحظه‌ای مشاهداتی معرف با استفاده از روش منحنی S استخراج شد. در ادامه هیدروگراف واحد لحظه‌ای با استفاده از چهار رویداد بارش و دبی مجزا توسط روش دیسکین تهیه شد. در نهایت، هیدروگراف لحظه‌ای به‌دست‌آمده از روش دیسکین با هیدروگراف واحد لحظه‌ای طبیعی آبخیز به‌وسیلۀ معیارهای آماری مقایسه شد. براساس نتایج، میانگین معیار نش- ساتکلیف برابر با 85 درصد نشان ‌می‌دهد که روش دیسکین با دقت مناسبی توانایی استخراج هیدروگراف واحد لحظه‌ای از هیدروگراف رواناب مستقیم را دارد. همچنین میانگین خطای نسبی زمان تا اوج لحظه‌ای 25/6 و خطای نسبی دبی پیک لحظه‌ای 24/2 درصد محاسبه و حجم سیل لحظه‌ای توسط مدل به میزان 92/1 درصد کمتر از حجم سیل لحظه‌ای مشاهداتی برآورد شده است. بر این اساس ارزیابی نتایج و استفاده از روش دیسکین در سایر آبخیزها در استخراج سیلاب‌های شدید و لحظه‌ای به‌منظور برنامه‌ریزی در جهت کاهش خسارت سیلاب توصیه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Efficiency Evaluation of Diskin Method in Derivation of Instantaneous Unit Hydrograph in Jafar-Abad watershed, Golestan Province

نویسندگان [English]

  • Raoof Mostafazadeh 1
  • Abdolreza Bahremand 2
  • Mohsen Zabihi 3
1 Assistant Professor, Dept. of Rangeland and Watershed Managemnet
2 Associate Professor, Dept. of Watershed Management, Gorgan University of Agriculture Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran
3 PhD Student in Watershed Management Sciences and Engineering, of Science Graduated, Dept. of Watershed ‎Management Engineering, Faculty of Natural Resources, Tarbiat Modares University
چکیده [English]

Instantaneous Unit Hydrograph (IUH) is the response of a watershed subjected to a storm with an excess rainfall of ‎‎1 unit depth occurring on the watershed instantaneously, used as the response function in rainfall- runoff modeling. ‎Omission of excess rainfall duration from unit hydrograph theory has made it better and easier to investigate on ‎rainfall- runoff relationship. This study focuses on derivation of IUH from direct runoff hydrograph using Diskin ‎method in Jafar Abad watershed (109 km2) located in Golestan province. Using hourly hydro-meteoerological data ‎the index unit hydrograph was derived from 27 storms by S curve method and then index IUH was calculated from ‎S curve. Then the Diskin method was used for derivation of IUH from 4 different direct runoff hydrographs. The ‎efficiency of Diskin method was evaluated by statistical comparison with the observed IUH. The results indicated ‎that the method derived IUHs with good accuracy, 85% according to the Nash-Sutcliffe criterion. Also mean relative ‎error of instantaneous peak discharge and relative error of instantaneous time to peak, are 2.24% and 6.25% ‎respectively while the model bias for water balance is -0.92%. Nonetheless more researches in other watersheds are ‎suggested for derivation of instantaneous and flashy floods for planning into reduction of flood damages.‎

کلیدواژه‌ها [English]

  • Direct runoff Hydrograph
  • Dsikin method
  • Instantaneous Unit Hydrograph
  • S curve
  • Jafar-Abad watershed

مراجع

بهره‌مند، عبدالرضا؛ مصطفی‌زاده، رئوف، 1389، مقایسۀ کارایی روش‌های تخمین پارامترهای مدل هیدروگراف واحد لحظه‌ای نش در شبیه‌سازی هیدروگراف جریان، پژوهش‌های آبخیزداری، شمارۀ 86: 51 – 42.
صادقی، سیدحمیدرضا؛ افضلی، علی؛ وفاخواه، مهدی؛ تلوری، عبدالرسول، 1391، کارایی روش‌های مختلف آنالیز آماری در تخمین مؤلفه‌های آب‌نمود واحد مصنوعی آبخیزهای شمال کشور، پژوهشنامة مدیریت حوزة آبخیز، شمارۀ 3: 15‌- 1.
صفوی، حمیدرضا، هیدرولوژی مهندسی، انتشارات اردکان، 1385: 620.
علیزاده، امین، اصول هیدرولوژی کاربردی، انتشارات دانشگاه امام رضا مشهد، 1377: 634.
قدسیان، مسعود، مهار سیلاب و مهندسی زهکشی، مرکز نشر آثار علمی دانشگاه تربیت مدرس، 1377: 391.
کارآموز، محمد؛ عراقی‌نژاد، شهاب، هیدرولوژی پیشرفته، انتشارت دانشگاه صنعتی امیرکبیر، 1384: 465.
مصطفی‌زاده، رئوف؛ بهره‌مند، عبدالرضا؛ سعدالدین، امیر، 1388، شبیه‌سازی هیدروگراف رواناب سطحی با مدل هیدروگراف لحظه‌ای کلارک (مطالعۀ موردی: آبخیز جعفرآباد استان گلستان)، پژوهش‌های حفاظت ‌آب ‌و ‌خاک، شمارۀ 3: 105-122.
مصطفی‌زاده، رئوف؛ سعدالدین، امیر؛ بهره‌مند، عبدالرضا؛ شیخ، واحدبردی؛ نظرنژاد، حبیب. 1389، ارزیابی اثرات هیدرولوژیک طرح آبخیزداری جعفرآباد استان گلستان با استفاده از مدل HEC-HMS، مهندسی و مدیریت آبخیز، شمارۀ 2: 93 - 83.
مهدوی، محمد، هیدرولوژی کاربردی، انتشارات دانشگاه تهران، 1378: 401.
مهندسین مشاور نهرسازان رستاق، 1380، گزارش مطالعات پایه و تلفیق آبخیز جعفرآباد استان گلستان: 215.
نجمایی، محمد، هیدرولوژی مهندسی، انتشارات سارا، 1368: 608.
12. Agirre Unai, Goni Mikel, Lopez, Jose Javier, Gimena, Faustino, 2005, Application of a unit hydrograph based on sub-watershed division and comparison with Nash’s instantaneous unit hydrograph, Catena, vol. 64, pp 321–332.
13. ASCE, 1993, Criteria for evaluation of watershed models, Journal of Irrigation and Drainage, vol 119(3), pp 429–442.
14. Assouline, Shmuel, and Mualem, Yechezkel, 2006, Runoff from heterogeneous small bare catchments during soil surface sealing, Water Resources Research, vol 42, W12405, DOI: 10.1029/WR004592.
15. Bahremand, Abdolreza, Mostafazadeh, Raoof, 2009. Mathematical computation of Nash model parameters for hydrograph prediction. International Conference on Approximation Methods and Numerical Modelling in Environment and Natural Resources, 10 June, Pau, France.
16. Ghosh, SN. Flood Control and Drainage Engineering, CRC Press, 1997, pp 314.
17. Hunt, B. 1985, The meaning of oscillations in unit hydrograph S-curves. Hydrological Sciences, vol 30, pp 331-342.
18. Knight, Donald, Shamseldin, Asaad, 2005, River basin modelling for flood risk mitigation. CRC Press, pp 670.
19. Kokkonen, Teemu, 2003, Rainfall-Runoff modeling-comparison of modeling strategies with a focus on ungauged predictions and model integration, PhD thesis, Helsinki University of Technology.
20. Kumar , Anil, 2015,  Geomorphologic Instantaneous Unit Hydrograph Based Hydrologic Response Models for Ungauged Hilly Watersheds in India, Water Resources Management, vol 29, pp 863-883.
21. Kumar, Rakesh, Chatterjee, Chandranath, Lohani, Anil Kumar, Sanjay, Sing, Raj Deva, 2002, Sensitivity Analysis of the GIUH based Clark Model for a Catchment, Water Resources Management, vol 16, pp 263–278.
22. Moriasi, Daniel N, Arnold, Jeffrey G, Van Liew, Michael W, Bingner, Ronald L, Harmel, R. Daren, Veith, Tamie L, 2007, Model evaluation guidelines for systematic quantification of accuracy in watershed simulations, American Society of Agricultural and Biological Engineers, Vol 50 (3): pp 885−900.
23. Nash, JEa, Sutcliffe, Jonh V, 1970, River flow forecasting through conceptual models, Part 1, A discussion of principles, Journal of Hydrology, vol 10, pp 282–290.
24. Oguz, Beyhan, 2001, Mean Instantaneous Unit Hydrographs of Random channel Networks. Turkish Journal of Engineering and Environmental Sciences, vol 25, pp 117-126.
25. Renard, Kenneth, 1977, Past, Present and Future Water Resources Research in Arid and Semiarid Areas of the Southwestern United States, Hydrology Symposium, 28-30. Jun, Brisbane, Australia.
26. Sadeghi, Seyed Hamidreza, Mostafazadeh, Raoof, Sadoddin, Amir, 2015, Changeability of simulated hydrograph from a steep watershed resulted from applying Clark’s IUH and different Time Area Hystograms. Journal of Environmental Earth Sciences, DOI: 10.1007/s12665-015-4426-3.
27. Sadeghi, Seyed Hamidreza, Singh, Jai Karan, 2005, Development of Synthetic Sediment Graph using Hydrological Data, Journal of Agricultural Sciences and Technology (JAST), vol 7, pp 69-77.
28. Salas, Jose D, Notes on Unit Hydrographs, Colorado State University, 2006, pp 25.
29. Sarangi, Arjamadutta, Madramootoo, Chandra, Enright, Peter, Prasher, Shiv O, 2007, Evaluation of three unit hydrograph models to predict the surface runoff from a Canadian watershed, Water Resources Management, vol 21, pp 1127–1143.
30. Singh, Sushil K, 2015, Simple Parametric Instantaneous Unit Hydrograph, Journal of Irrigation and Drainage Engineering, 141(5), 04014066.
31. Singh, Vijay P, Hydrologic Systems, Rainfall-runoff modeling, Prentice Hall, 1989, pp 480.
اکوهیدرولوژی
دوره 2، شماره 2 - شماره پیاپی 2
تابستان 1394
صفحه 141-150

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 تیر 1394
  • تاریخ بازنگری: 22 شهریور 1394
  • تاریخ پذیرش: 22 شهریور 1394

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار