پتانسیل‏‌یابی منابع آب زیرزمینی با استفاده از فرایند تحلیل شبکه ‏ای در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعۀ موردی: حوضه ‏های آبریز منتهی به دشت تبریز)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه ژئومورفولوژی، دانشکدۀ جغرافیا و برنامه‏ ریزی، دانشگاه تبریز

2 کارشناسی ارشد سنجش از دور و GIS، دانشکدۀ جغرافیا و برنامه‏ ریزی، دانشگاه تبریز

3 کارشناسی ارشد سنجش از دور و GIS، دانشکدۀ جغرافیا و برنامه ‏ریزی، دانشگاه تبریز

چکیده

حوضه‏های آبریز منتهی به دشت تبریز جزء زیرحوضه‏های حوضۀ آبریز دریاچۀ ارومیه محسوب می‏شود که در استان آذربایجان شرقی و شمال غرب ایران واقع شده است. مساحت این حوضه‏ها 5397 کیلومترمربع و کشاورزی یکی از منابع اصلی درآمد مردم است که به منابع آب زیرزمینی و سطحی وابسته است. هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی حوضه‏های آبریز منتهی به دشت تبریز از نظر پتانسیل منابع آب زیرزمینی با بهره‏گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی است. برای نیل به این هدف از روش تحلیل شبکه‏ای و روابط بین معیارهای اقلیمی، هیدرولوژی، زمین‏شناسی، توپولوژی و زیست‏محیطی استفاده شد. وزن معیارها با استفاده از روش تحلیل شبکه محاسبه شد: زمین‌شناسی (267/0)، بارش (208/0)، تراکم آبراهه (130/0)، پوشش گیاهی (119/0)، فاصله از آبراهه (076/0)، تراکم گسل (054/0)، شیب (042/0)، فاصله از گسل (034/0)، طبقات ارتفاعی (028/0)، جهت شیب (019/0) و دما (018/0). در نهایت، 5 طبقه با پتانسیل بسیار زیاد، زیاد، متوسط، کم و بسیار کم در منطقه شناسایی شد. نتایج تحقیق نشان داد مناطق با پهنه‏های پتانسیل زیاد و بسیار زیاد بیشتر منطبق بر ارتفاعات پایین و رسوبات آبرفتی درشت‏دانۀ دوران چهارم و مخروط‌‏افکنه‏ها‌ست. مناطق با پهنه‏های پتانسیل کم و بسیار کم نیز به‌ترتیب منطبق بر بیشترین ارتفاعات (به‌دلیل شیب تند) و مناطق دارای جنس مارنی و شیلی (به‌علت نفوذپذیری خیلی کم و تبخیر زیاد) است.
 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


 
[1]. MadankJHA, Kamii YK, Chikamori K. Cost-Effective Approaches for Sustainable Groundwater Management in Alluvial Aquifer System Ms. Water Resources Management. 2009; 23(2): 219-233.
[2]. Alizadeh A, Principles of applied Hydrology. 29nd edition. Mashhad. Imam Reza University Press; 2009. (In Persian)
[3]. Masoodian SA, Kaviani MR. Climatology of Iran. 1nd edition. Isfahan. Isfahan University Press; 2007. (In Persian)
[4]. Rahimi D.Potential ground water resources, (Case study: Shahrekord plain). Geography and Environmental Planning Journal. 2012; 22(4): 127-142. (In Persian)
[5]. Bashaghreh A. Evaluation of exploitable Potential from groundwater using GIS and Remote Sensing (case study: Mehran plain). M.A. thesis. Faculty of Humanities. TarbiatModares University. 1998. (In Persian)
[6]. Etishree A, Rajat A, Garg RD, Garg PK. Delineation of groundwater potential zone: An AHP/ANP approach. Journal of Earth System Science. 2013; 122(3): 887-898.
[7]. Safe A, Kargar A. Potential Detection of the Groundwater Resources Using Analytic Hierarchy Process and GIS, (Case Study: Sirjan basin). Physical Geography Journal. 2011; 4(12): 75-90. (In Persian)
[8]. YousefiSangani K, Mohammadzadeh H, Akbari M. An Evaluation of Groundwater Potential Zones Using Combined Fuzzy-AHP Method and GIS/RS Technologies: A Case Study of NE Hezarmasjed Mountain, Khorasan Razavi Province. International Bulletin of Water Resources & Development. 2014; 2(4): 127-141. (In Persian)
[9]. Mofidifar M, Almodaresi SA, Eslah M, MalekzadehBafghi SH. Potential Detection of the Groundwater Resources Using Analytic Hierarchy Process in GIS, (Case Study: Yazd-Ardakan Plain). First National Conference on Application of advanced spatial analysis models (Remote Sensing and GIS) in land use planning. Iran. Yazd. 2015; 1-10. (In Persian)
[10]. Feizizadeh B, Haslauer E. GIS-based procedures of hydropower potential for Tabriz basin, Iran. Conference Paper in: Car, A., Jekel, T., Strobl, J. (Eds.): GI Forum 2012, Salzburg. Wichmann-Verlag: Heidelberg. 2012; 495-502.
[11]. Saaty TL, Vargas LG. Decision Making with the Analytic Network Process. New York. Springer Science; 2006. 363 p.
[12]. Saaty TL. The Analytic Hierarchy Process. New York. McGraw Hill; 1980. 287 p.
[13].Garcia MM, Javier FO, Jeronimo AB, Pablo AB, Rocio PB. Farmland appraisal based on the Analytic Network Process. Journal of Global Optimization. 2008; 42: 143-155.
[14]. Zebardast E. The Application of Analytic Network Process (ANP) in Urban and Regional Planning. Honar-Ha-Ye-Ziba Journal. 2010; 42: 79-90. (In Persian)
[15]. Malczewski J. GIS and Multicriteria Decision Analysis. New York. J. Wiley & Sons; 1999. 408 p.
[16]. Neaupane KM, Piantanakulchai M. Analytic Network Process model for landslide hazard zonation. Engineering Geology. 2006; 85: 281–294.
[17]. Lami IM, Abastante F. Decision making for urban solid waste treatment in the context of territorial conflict: Can the Analytic Network Process help?. Land Use Policy. 2014; 41: 11-20.
[18]. Saaty TL. Fundamentals of the Analytic Network Process. Proceedings of International Symposium on Analytical Hierarchy Process. Kobe. Japan. 1999. August 12-14.
[19]. Saberi A, Rangzan K, Mahjouri R, Keshavarz MR. Potential Detection of the Groundwater Resources by combining remote sensing and GIS in the Analytic Hierarchy Process (AHP) in the Kamestan anticline, Khuzestan province. Advanced Applied Geology Journal. 2013; 2(6): 11-20. (In Persian)
[20]. Prasad RK, Mondal NC, Banerjee P, Nandakumar MV, Singh VS. Deciphering potential groundwater zone in hard rock through the application of GIS. Environ Geol. 2008; 55: 467–475.
[21]. AsghariMoghaddam A. The hydrogeology of the Tabriz area, Iran. Ph.D. thesis.Departmentof Geological Sciences. University College London. England. 1991.
[22]. FarajiSabokbar HA, Nasiri H, Hamze M, Talebi S, Rafiei Y. Identification of suitable areas for artificial groundwater recharge using integrated ANP and pairwisecomparisonmethods in GIS environment, (case study: Garbaygan Plain of Fasa). Geography and Environmental Planning Journal. 2012; 22(4): 143-166.(In Persian)
دوره 3، شماره 3
مهر 1395
صفحه 379-389
  • تاریخ دریافت: 20 آبان 1395
  • تاریخ بازنگری: 22 آذر 1395
  • تاریخ پذیرش: 29 آذر 1395
  • تاریخ اولین انتشار: 29 آذر 1395
  • تاریخ انتشار: 01 مهر 1395