ارزیابی چند‌معیارۀ تغییرات مکانی شاخص فقر آب در تعدادی از حوضه ‏های آبخیز استان اردبیل

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانش ‏آموختۀ کارشناسی ارشد آبخیزداری، دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی

2 استادیار گروه منابع طبیعی، دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی

3 دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی

4 دانشیار گروه منابع طبیعی، دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

منابع آب وجه مشترک اهداف و چالش‏های توسعۀ پایدار است و کمبود آن یکی از معضلات بزرگ چندبعدی قرن حاضر است که می‏تواند سرمنشأ بسیاری از تحولات مثبت و منفی جهان قرار گیرد. اخیراً لزوم ارائۀ شاخص‏های جامع و چندبعدی برای ارزیابی وضعیت موجود و پیش‏بینی وضعیت آیندۀ منابع آب سطحی اهمیت ویژه‏ای پیدا کرده است. به این منظور، شاخص فقر آب برای ارزیابی دسترسی به منابع آب ارائه شده است. در این پژوهش مقدار شاخص فقر آب با درنظرگرفتن معیارهای منابع، دسترسی، مصارف، محیط زیست و ظرفیت اجتماعی- اقتصادی در مقیاس زیرحوضه در استان اردبیل محاسبه شد. در ادامه، با رویکردهای مختلف وزن‏دهی (وزن یکسان به معیارها و هر بار تأکید بر یکی از معیارها در وزن‏دهی) مقدار شاخص فقر آب ارزیابی شد. سپس، حوضه‏های مختلف بر اساس وزن‏دهی‏های مختلف از نظر شاخص فقر آب اولویت‏بندی شدند. نتایج نشان داد محدودۀ تغییرات مقادیر شاخص فقر آب، در حالت‏های مختلف وزن‏دهی بین 22 تا 65 در حوضه‏های مطالعه‌شده متغیر است. در وزن‏دهی یکسان به معیارهای شاخص فقر آب، حوضۀ شمس‏آباد با مقدار 29 ‌فقر آبی بیشتر و حوضۀ پل‏سلطان با مقدار 58 ‌فقر آبی کمتری در مقایسه با دیگر حوضه‏های مطالعه‌شده در استان دارند. مقدار متوسط شاخص فقر آب برای کل حوضه‏های مطالعه‌شده در استان اردبیل 43 به‌دست آمد که طبق طبقه‏بندی مرکز اکولوژی و هیدرولوژی والینگفورد، فقر آبی شدیدی دار‌د. شاخص فقر آب نشان‏دهندۀ تأثیر ترکیبی عوامل مؤثر بر کمبود و تنش منابع آبی است که امکان اولویت‏بندی و تدوین نسخه‏های مدیریتی برای مناطق مختلف را فراهم می‏‌کند. باید توجه داشت که تعیین و تحلیل شدت کمبود و تنش منابع آب در مناطق مختلف بر اساس شرایط منابع آب منطقۀ بررسی‌شده، قابلیت محاسبۀ شاخص، وجود داده‏ها و نوع معیارهای انتخابی متفاوت خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


[1].Rezayan A, Rezayan AH. Future studies of water crisis in Iran based on processing scenario. Journal of Ecohydrology. 2016; 3(1). 1-17. [In Persian]
[2]. Shahedi M, Talebi F. Introducing some indices to evaluate the balance of water resources and sustainable development, Case study: Qareh-Qum basin in Iran. Journal of Water and Sustainable Development. 2014; 1(1). 73-79p. [In Persian]
[3].SullivanC.A, Meigh, J.R, Lawrence R. Application of the water poverty index at different scales: A cautionary Tale. International water resources association, 2006; 31(3), Page 412- 426.
[4]. Asiyabi-hir R, Mostafazadeh R, Raoof M, Esmali-ouri A. The importance of Water Poverty Index in water resources management. Extension and Development of Watershed Management. 2016; 3(11). [In Persian]
[5]. Brown A, Matlock MD. A review of water scarcity indices and methodologies. The Sustainability    Consortium, University of Arkansas. 2011;106pp.
[6]. Manandhar S, Pandey v, Kazama F. Application of water poverty index in Nepales context: A case study of Kali Gandaki River Basin (KGRB). Water Resources Management, 2012;26: 89- 107.
[7]. Shakya, B. Analysis and mapping water poverty of Indrawati Basin. World Wide Fund forNatureNepal Report, 2012;70 Pages.
[8]. Cho DL, Ogwang T. Water Poverty Index. In Encyclopedia of Quality of Life and Well-Being Research, Springer Netherlands. 2014; 7003-7008.
[9]. Thakur JK, Neupane M, Mohanan AA. Water poverty in upper Bagmati River Basin in Nepal. Water Science. 2017. 16 pages.
[10]. Rajabi-Hashjin M, Arab DR. Water poverty index, an effective tools for assessment of world`s waterresources. 2nd Conference on WaterResources Management, Isfahan Technical University, Isfahan, Iran.2006; [In Persian]
[11]. Jaberzadeh, M. Estimation of water poverty index of Iran provinces. 7th National Conference and Expert Exhibition of Environmen Engineering, University of Tehran, Tehran, Iran. 2014; [In Persian]
[12]. Sabeti M, Jamali S, Ghiyasvand Gh. The use of water poverty index in local scale, case study: Karoun Basin. 10th International Congress on Civil Engineering. University of Tabriz. 2015; [In Persian]
[13]. Alessa L, Kliskey A, Lammers R, Ar, C, White D, Hinzman L, Busey R. The arctic water resource vulnerability index: an integrated assessment tool for community resilience and vulnerability with respect to freshwater. Environmental Management, 2008;42: 523- 541.
[14]. Hamoud, M.A, NourEl-Din M.M, Moursy F.I. Vulnerability assessment of water resources systems in the Eastern Nile Basin. Water Resources Management, 2009;23: 2697- 2725.
[15]. Babel MS, Wahid SM. Freshwater under threat: South Asia. Vulnerability assessment of freshwater resources to environmental change. United Nations Environment Programme and Asian InstituteofTechnology, Bangkok. 2009.
[16]. Ty TV, SunadaK, Ichikawa Y, OishiS. Evaluation of the state of water resources using modified water poverty index: a case study in the Srepok river basin, Vietnam-Cambodia. International Journal of River Basin Management, 2010;8(3-4): 305- 317.
[17]. Curtis V, Cairncross S, Yonli R.Review: domestic hygiene and diarrhea-pinpointing the problem. Tropical Medicine and International Health, 2000; 5(I): 22-32.
[18]. Cullis J, Oregan D. Targeting the water-poor through water poverty mapping. Water Policy, 2004;6: 397- 411.
[19]. World Health Organization/United Nations Childrens Fund (WHO/UNICEF). Joint monitoringprograme for water supply and sanitation. Global Water Supply and Sanitation Assessment Report.2000.
[20]. Howard G, Bartram J. Domestic water quantity, level and health. World Health Organization. 2003.
[21]. Han H, Zhao L. Rural income poverty in Western China is water poverty. China and World Economy, 2005;13(5): 76- 88.
[22]. Sullivan CA, Meigh JR, Giacomello AM. The water poverty index: development and application at the community scale. Natural Resources Forum, 2003;27: 189- 199.
[23]. Khorushi S, Mostafazadeh R, Esmali-Ouri A, Raoof M. Spatiotemporal Assessing the Hydrologic River Health Index Variations in Ardabil Province Watersheds. Journal of Ecohydrology. 2017; 4(2). 379-393. [In Persian]
[24]. Hasani M, Malekiyan A, Rahimi M, Samiei M, Khamoushi M. Study of efficiency of various base flow separation methods in arid and semi-arid rivers (Case study: Hablehroud basin). 2012; 2(2). 10-22 p. [In Persian]
[25]. Eckhardt, K. Acomparison of base flow indices which were calculated with seven different base flow separation methods. Journal of Hydrology, 2008;352, pp 168-173.
[26]. Pandey VP, Babel M.S, Shrestha S, Kazam, F. A framework to assess adaptive capacity of the water resources sestem in Nepalese river basins. Ecological Indicators, 2011;11(2): 480- 488.
[27]. Zeynali MJ, Hashemi SR. Compare Learning Function in Neural Networks for River Runoff Modeling, Journal of Ecohydrology, 2016;3(4). 659-667.[In persian]
[28]. Smakhtin, VU. Low flow hydrology: a review. Journal of Hydrology. 2001;240: 147- 186.
[29]. Appelgren B, Klohn W. Management of Water Scarcity: a focus on social capacities and options. Physics and Chemistry of the Earth. 1999;24(4): 361- 373.
[30]. Brooks N, Adger WN, Kelly PM. The determinants of vulnerability and adaptive capacity at the national level and the implications for adaptation. Global Environmental Change-Human And Policy Dimensions, 2005;15: 151- 163.
[31]. Sadoddin A, Sheikh V, Mostafazadeh R and Halili M.Gh. Analysis of vegetation–based management scenarios using MCDM in the Ramian watershed, Golestan, Iran. International Journal of Plant Production. 2010; 4 (1): 51-62.
[32]. E-Costa CAB, Da Silva PA and Correia FN. Multicriteria Evaluation of Flood Control Measures: The Case of Ribeira do Livramento. Water Resources Management. 2004; 18(3): 263-283.
[33]. Sharifi A, Hervijnen MV and Toorn WVD. Spatial Decision Support Systems. International Institute for Geo-Information Science and Earth observation. (ITC). 153p.
دوره 4، شماره 4
دی 1396
صفحه 997-1009
  • تاریخ دریافت: 26 بهمن 1395
  • تاریخ بازنگری: 11 خرداد 1396
  • تاریخ پذیرش: 30 خرداد 1396
  • تاریخ اولین انتشار: 01 دی 1396
  • تاریخ انتشار: 01 دی 1396