طرح راه ماهی شبه‌طبیعی و ارزیابی کارایی آن با مدل شبیه‌سازی زیستگاه PHABSIM

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد، رشتۀ سازه‏ های آبی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران

2 استاد گروه مهندسی سازه‏ های آبی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران

3 دانشیار مهندسی رودخانه، گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشگاه تهران

چکیده

ساخت سازه‏های متعدد سبب قطع مسیر مهاجرت ماهیان رودخانه می‏شود. مؤثر‌ترین روش برای برقراری مجدد جریان، ساختن راه ‏ماهی است. راه‏ ماهی شبه‌طبیعی از جمله سازه‌های احداث‌شده برای این منظور طی دو دهۀ اخیر در جهان است. به‌منظور احیای رودخانه‌ها و تأمین توسعۀ پایدار سامانۀ رودخانه، ضروری است تا مهندسان رودخانه در کشور به دنبال طراحی سازه‏هایی سازگار با محیط زیست، همچون راه ‏ماهی شبه‌طبیعی باشند. هدف از پژوهش حاضر، ارائۀ مبانی بومی‌سازی طراحی راه‏ ماهی شبه‌طبیعی و طراحی آن برای یکی از رودخانه‏های ایران و ارزیابی آن به عنوان زیستگاه آبزیان است. برای پیاده‏سازی یک نمونۀ طراحی، رودخانۀ جاجرود به‌دلیل احداث چهار بند روی آن و قطع‌شدن مسیر مهاجرت گونه‏ها، انتخاب شد. مسیر کانال کنارگذر با استفاده از سرریزهایی با افت‏ هیدرولیکی 25/0 متر طراحی شد و استخرهایی به عرض چهار و طول پنج متر و میزان تلفات انرژی 1/98 وات بر مترمکعب و خیزآب‏هایی به عرض دو متر در طراحی مورد توجه قرار گرفت. همچنین، با استفاده از مدل ریاضی PHABSIM ارزیابی مطلوبیت زیستگاه راه ‏ماهی طراحی‌شده صورت گرفت و مشاهده شد که درصد عرض مطلوب رودخانه در دبی طراحی در استخرها برای هر یک از گروه‌های سنی به‌ترتیب96/1، 97/43 و 93/41 درصد و در خیزآب‏ها 82/5، 5/38 و 2/18 است. مطلوبیت زیستگاه استخرهای استراحت در مقایسه با زیستگاه‏های خیزآب مناسب‏تر بود و نتایج بررسی‏ها نشان داد ماهیان در زیستگاه خیزآب به خلاف زیستگاه استخرها، کناره‏های راه‏ ماهی را به‌دلیل سرعت‏های مطلوب‏تر به‌عنوان زیستگاه انتخاب می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


[1]. Moiri M, Hosseinzadehdalir A, Nickpour M, Varjavand P. Flood Numerical Simulation Using Fluent Computer Model, Second Conference on Environmental Engineering, 2008. Tehran, University of Tehran, Faculty of Environment (in Persian).
[2]. FAO, DVWK. Fish passes, Design, Dimensions and Monitoring, Translation of DVWK Merkblatt, 2002- 232/1996.
[3]. Kim J. H, Yoon J. D, Baek S. H, & Jang M. H. Estimation of optimal ecological flowrates for fish habitats in a nature-like fishway of a large river. Journal of Ecology and Environment, 2016, 39(1), 43-49.
[5]. Prato E, Falciai M. Linie guida per la progettazione, valutazione tecnica e pianificazione di passaggi artificiali per pesci, 2009.
[6]. Moosavi Sh. Assessment of Fish Ecological Structures. MSc Thesis in Civil Engineering, 2003, Khaje Nasir Al-Din Toosi University (in Persian)
[7]. Vogel. 2003, „Ansätze zur Bemessung rauer Rampen in aufgelöster Bauweise, Universität der Bundeswehr München.
[8]. Wang, R. W. 2008. Aspects of design and monitoring of nature-like fish passes and bottom ramps. Techn. Univ., Lehrstuhl für Wasserbau und Wasserwirtschaft.
[9]. Larinier, M. 1992. Les passes à ralentisseurs. Bulletin Français de la Pêche et de la Pisciculture, (326-327), 73-94.
[10]. MUNLV (Ministerium für Umwelt und Naturschutz, Landwirtschaft und Verbraucherschutz des Landes Nordrhein-Westfalen) 2005. Handbuch Querbauwerke, p. 112, 129.
[11]. Zhou, Y., 1982. The swimming speed of fish in towed gears, a reexamination of the principles. Dept. of Agriculture and Fisheries for Scotland, Work. Pap. 4, 55 p.
[12]. National Fishpass Manual, Armstrong et.al., 2009 Environment Agency v1.1 Guidance Notes On the Legislation, Selection and Approval of Fish Passes in England and Wales.
[13]. Raleigh, R. F., Zuckerman, L. D., & Nelson, P. C. 1984. Habitat suitability index models and instream flow suitability curves: brown trout (No. 82/10.124). US Fish and Wildlife Service.
[14]. Sedighkia. M., 2017. Investigation on the effect and application of Ecohydraulic indices in river ecosystem analysis (Case study: Lar national Park, Brown trout species).PhD Thesis. Tarbiat modares University (in Persian).
[15]. Robinson, K.M.., Kadavy, K.C. and Rice, C.E.1998 Roughness of Loose Rock Riprap on Steep Slopes. Journal of Hydraulic Engineering, 124, 179-185.
[16]. Ahmadi, H., Malekian, A., Abedi, R., 2012. The most suitable statistical method for estimating the suspended sediment of Jajrood River (Case study: Roodak Station of Jajrood Watershed). Journal of Environmental Erosion Research, Volume 2, Page 78-88, Islamic Azad University, Science and Research Branch of Tehran (in Persian)
 
[17]. Badri. S., 2018. Customization of the Design and Evaluation of a Nature-Like Fishway and its related structures in a river restoration plan (Case Study: Jajrud River). MSc Thesis. Tarbiat modares University (in Persian)
 
[18]. Hajiesmaeili. M., 2014. Effect of Flow Hydraulic Parameters on Rainbow Trout in the River Using Physical Habitat Simulation Model (PHABSIM). MSc Thesis. Tarbiat modares University (in Persian)
دوره 6، شماره 1
فروردین 1398
صفحه 1-13
  • تاریخ دریافت: 14 فروردین 1397
  • تاریخ بازنگری: 25 شهریور 1397
  • تاریخ پذیرش: 25 شهریور 1397
  • تاریخ اولین انتشار: 01 فروردین 1398
  • تاریخ انتشار: 01 فروردین 1398