مقایسۀ رویکردهای مختلف تفکیک آثار انسانی و اقلیمی بر تغییرات جریان حوضه‌های آبخیز

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد مهندسی منابع آب، دانشگاه تربیت مدرس تهران

2 استادیار گروه مهندسی منابع آب، دانشگاه تربیت مدرس تهران

چکیده

نوسانات اقلیمی و فعالیت‏های انسانی از مهم‏ترین عوامل تأثیرگذار بر منابع آب هستند و طی چند دهۀ گذشته، سهم زیادی در تغییرات جریان رودخانه‏ها داشته‏اند. بنابراین، بررسی سهم هر یک از این دو عامل در تغییرات جریان رودخانه می‏تواند به مدیریت منابع آب منطقه‏ای در سیاست‏گذاری و توسعۀ راهبردهای سازگار کمک کند. به ‏منظور تعیین سهم هر یک از عوامل انسانی و اقلیمی در تغییرات جریان رودخانه، رویکرد‏های مختلفی وجود دارند که هر یک از این رویکرد‏ها دارای فرضیات و منابع عدم قطعیت مخصوص به خود در تعیین سهم هر یک از عوامل هستند. بر این اساس، در مطالعۀ حاضر با استفاده از سه رویکرد مرسوم مدل‏سازی داده‌محور، آماری و تحلیلی، سهم آثار انسانی و اقلیمی در تغییرات جریان حوضۀ آبخیز سد کرخه و چهار زیرحوضۀ اصلی آن طی دورۀ 1980 تا 2014 به ‏دست ‏آمد و دامنۀ تغییرات نتایج و حساسیت و اطمینان‏پذیری آنها بررسی شد. نتایج به‌دست‌آمده نشان‏دهندۀ حساسیت رویکردهای یادشده به طول دورۀ آماری و وقایع حدی موجود در آن و همچنین دامنۀ عدم قطعیت زیاد نتایج ‌آنها در نسبت‏دهی سهم فعالیت‏های انسانی و نوسانات اقلیمی در کاهش جریان رودخانه است. به‏گونه‏ای که سهم فعالیت‏های انسانی در کاهش جریان رودخانه با توجه به این سه رویکرد در کل حوضه، حدود 60 تا 83 درصد و سهم نوسانات اقلیمی حدود 17 تا 40 درصد در دورۀ یادشده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


[1].Seyoum, W.M., Milewski, A. M., and Durham, M.C., Understanding the relative impacts of natural processes and human activities on the hydrology of the Central Rift Valley lakes, East Africa. Hydrological processes, 2015; 29(19), 4312-4324.
[2]. Wang, X., He, K., and Dong, Z., Effects of climate change and human activities on runoff in the Beichuan River Basin in the northeastern Tibetan Plateau, China. Catena, 2019; 176, 81-93.‏
[3].Du, J., He, F., Zhang, Z., and Shi, P., Precipitation change and human impacts on hydrologic variables in Zhengshui River Basin, China. Stochastic environmental research and risk assessment, 2011; 25(7), 1013-1025.
[4].Dey, P., and Mishra, A., Separating the impacts of climate change and human activities on streamflow: A review of methodologies and critical assumptions. Journal of Hydrology, 2017; 548, 278-290.
[5].Wang, S., Yan, M., Yan, Y., Shi, C., and He, L., Contributions of climate change and human activities to the changes in runoff increment in different sections of the Yellow River. Quaternary International, 2012; 282, 66-77.
[6].Kong, D., Miao, C., Wu, J., and Duan, Q., Impact assessment of climate change and human activities on net runoff in the Yellow River Basin from 1951 to 2012. Ecological engineering, 2016; 91, 566-573.
[7].Huang, S., Liu, D., Huang, Q., and Chen, Y., Contributions of climate variability and human activities to the variation of runoff in the Wei River Basin, China. Hydrological Sciences Journal, 2016; 61(6), 1026-1039‏.
[8].Liu, D., Chen, X., Lian, Y., and Lou, Z., Impacts of climate change and human activities on surface runoff in the Dongjiang River basin of China. Hydrological Processes: An International Journal, 2010; 24(11), 1487-1495.
[9].Tang, J., Yin, X. A., Yang, P., and Yang, Z., Assessment of contributions of climatic variation and human activities to streamflow changes in the Lancang River, China. Water resources management, 2014; 28(10), 2953-2966.
[10].Yan, X., Bao, Z., Zhang, J., Wang, G., He, R., and Liu, C., Quantifying contributions of climate change and local human activities to runoff decline in the upper reaches of the Luanhe River basin. Journal of Hydro-environment Research, 2018.‏
[11].Chang, J., Zhang, H., Wang, Y., and Zhu, Y., Assessing the impact of climate variability and human activities on streamflow variation. Hydrology and Earth System Sciences, 2016; 20(4), 1547-1560.
[12].Tsai, Y., The multivariate climatic and anthropogenic elasticity of streamflow in the Eastern United States. Journal of Hydrology: Regional Studies, 2017; 9, 199-215.
[13]. Li, C., Wang, L., Wanrui, W., Qi, J., Linshan, Y., Zhang, Y, et al. An analytical approach to separate climate and human contributions to basin streamflow variability. Journal of hydrology, 2018; 559, 30-42.‏
[14]. Xin, Z., Li, Y., Zhang, L., Ding, W., Ye, L., Wu, J, et al. Quantifying the relative contribution of climate and human impacts on seasonal streamflow. Journal of Hydrology, 2019; 574, 936-945.‏
[15].Delavar, M., Hajihosseiny, H., and Morid, S., Water and Agriculture Resource Modeling Report in Upper basin of Karkhe Dam. Khuzestan water and power authority, 2018.[Persian]
[16].He, Y., Qiua, H., Song, J., Zhao, Y., Zhang, L., Hu, S, et al. Quantitative contribution of climate change and human activities to runoff changes in the Bahe River watershed of the Qinling Mountains, China. Journal of Hydrology, 2019; In Press, Accepted Manuscript.
[17].Pettitt, A. N., A non‐parametric approach to the change‐point problem. Journal of the Royal Statistical Society: Series C (Applied Statistics), 1979; 28(2), 126-135‏.
[18].Pohlert, T., Non-parametric trend tests and change-point detection, 2016; CC BY-ND, 4.
[19]. Fu, B. P., On the calculation of the evaporation from land surface. Sci. Atmos. Sin, 1981; 5(1), 23-31.‏
[20]. Schaake, J. C., and Liu, C., Development and application of simple water balance models to understand the relationship between climate and water resources. In New Directions for Surface Water Modeling Proceedings of the Baltimore Symposium, 1989, May.
[21].Wang, S., Wang, Y., Ran, L., and Su, T., Climatic and anthropogenic impacts on runoff changes in the songhua river basin over the last 56 years (1955–2010), Northeastern China. Catena, 2015; 127, 258-269.
[22].Zhang, L., Dawes, WR., and Walker, G.R., Response of mean annual evapotranspiration to vegetation changes at catchment scale. Water resources research, 2001; 37(3), 701-708.
دوره 6، شماره 4
دی 1398
صفحه 943-955
  • تاریخ دریافت: 20 اردیبهشت 1398
  • تاریخ بازنگری: 31 مرداد 1398
  • تاریخ پذیرش: 31 مرداد 1398
  • تاریخ اولین انتشار: 01 دی 1398
  • تاریخ انتشار: 01 دی 1398