تدوین راهبردهای مدیریتی تالاب جازموریان با تأکید بر منابع آبی با استفاده از مدل‏های SWOT و WASPAS

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی منابع طبیعی- آبخیزداری، دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

2 دانشیار مهندسی منابع طبیعی و ژئومورفولوژی، دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

3 استادیار مهندسی منابع طبیعی- بیایان‌زدایی، دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

4 دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

چکیده

مدیریت پایدار تالاب‏ها با توجه به ترکیب ویژگی‏های اکوسیستم‏های آبی و خشکی در آنها به رویکردهای چندبخشی و علمی نیاز دارد. ‌پژوهش حاضر با هدف تدوین راهبردهای مدیریتی برای حفاظت تالاب جازموریان با استفاده از مدل‏های تصمیم‏گیری چندمعیاره طی دورۀ 1397ـ 1398 انجام گرفت. مطالعۀ حاضر از نوع ارزیابی‌ـ تحلیلی بوده که جمع‏آوری اطلاعات به صورت کتابخانه‏ای و اسنادی و میدانی بوده است. در مطالعۀ پیش رو ابتدا با استفاده از چارچوب DPSIR معیارهای بررسی‌شده تدوین شد. سپس، به دلیل اولویت‏بندی راهکارهای مدیریتی حفظ و احیای تالاب از روش واسپاس استفاده شد. همچنین، به دلیل استخراج راهبردها و تعیین چگونگی جهت‌دهی راهبردها برای مدیریت منابع آبی از روش سوات (SWOT) و ماتریس برنامه‏ریزی استراتژیک کمی (QSPM) استفاده شد. در ادامه، ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎی ارزیابی عوامل داخلی و خارجی، اﻣﺘﯿﺎز ﻋﻮاﻣﻞ داخلی ﺑﺮاﺑﺮ 254/0 و ﻋﻮاﻣﻞ خارجی 213/0به دست آمد ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ‌دﻫﺪ ﺑﺎﯾد راﻫﺒﺮدی تهاجمی اتخاذ شود، یعنی ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده قوت‌ها از فرصت‏ها بهره‏برداری کرد. ﻧﺘﺎﯾﺞ به‌دست‌آمده از ﻣﺪل واسپاس، به دلیل سنجش و تحلیل سلسله‌مراتبی راهکارهای مدیریتی نشان‌دهندۀ این موضوع است که به‌ترتیب حفظ و احیای پوشش گیاهی بومی با وزن 403/0، بیشترین اولویت و در صدر تحلیل سلسله‌مراتبی و سپس مشارکت مردمی در مدیریت حوضۀ آبریز با وزن 373/0، احداث آب‌بندهای کوچک به جای سدهای بزرگ با وزن 321/0، ایجاد اشتغال در بخش خدمات و صنایع دستی با وزن 291/0، کشت گیاهان به‌صرفه به لحاظ آب مجازی با وزن 234/0، سامان‏دهی چاه‏های حفرشده با وزن 223/0، استفاده از آب فاضلاب تصفیه‌شده برای آبیاری با وزن 219/0، گسترش استفاده از سیستم‏های نوین آبیاری با وزن 207/0، تعیین آب‌بهای واقعی در بخش کشاورزی با وزن 204/0، توسعه و گسترش کشت گلخانه‏ای و زیرپلاستیک با وزن 193/0و در نهایت، راهکار سیمان کردن، روپوش و لوله‌گذاری نهرها با اختصاص وزن 146/0 در کمترین میزان اولویت قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Wetland Management Strategies with Emphasis on Water Resources Using, SWOT and WASPAS Models

نویسندگان [English]

  • Mahdi Foladi 1
  • Rasoul Mahdavi Najafabadi 2
  • Marzieh Rezai 3
  • Hamid Moslemi 4
1 MSc Student in Natural Resources-Watershed Engineering, Department of Natural Resources Engineering, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Hormozgan University, Bandar Abbas, Iran
2 Associate Professor in Natural Resources Engineering and Geomorphology, University of Hormozgan, Bandar Abbas, Iran
3 Assistant Professor, Department of Natural Resources Engineering, Faculty of Agriculture and Natural Resources, University of Hormozgan , Bandar Abbas, Iran
4 Ph.D. Student of Watershed Science and Engineering, Management of Watersheds, Faculty of Natural Resources, Hormozgan University, Bandar Abbas, Iran
چکیده [English]

Sustainable management of wetlands, in terms of their terrestrial and aquatic ecosystems composition and characteristics, requires scientific and multi-disciplinary approaches. The purpose of this study was to develop Jazmourian wetland management strategies using multi-criteria decision-making models. This study was an evaluation-analytical study that collected library and documentary data as well as field data. In this study, first, using DPSIR framework, the criteria were developed according to the theoretical framework and then WASPAS method was used to prioritize wetland conservation and restoration management strategies. Then, The Quantitative Strategic Matrix Planning method was used to extract strategies and determine the direction of water resources management strategies. Following on from the IFE and EFE matrices, the internal factors accounted for 0.254 and the external factors of 0.213 which indicates a high aggressive approach to profitability. Results from the WASPAS model for measuring and analyzing hierarchical management strategies indicate that, respectively, conservation of indigenous vegetation units with a weight of 0.403, is the highest priority and at the top of hierarchical analysis, and then public participation in management. Watercourse with weight of 0.373, construction of small dams instead of large dams with weight of 0.321, creation of employment in services and handicrafts with weight of 0.291, cultivation of economically viable plants with weight of 0.223, organizing drilling wells with weight of 0.222, use of treated wastewater for irrigation with weight of 0.221, expanding use of new irrigation systems with weight of 0.220, determination of cost The actual weight of 0.204 in agriculture, greenhouse cultivation and development under cultivation 0.193 and ultimately, the solution is cementing, cover and intubation of streams with weight of 0.146 is the lowest priority.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Strategic Environmental Assessment
  • Prioritization
  • Quantitative Stratgic Planing Matrix
  • DPSIR Model

مراجع

[1]. Loiselle S, Rossi C, Sabio G, Canziani G. The use of systems analysis methods in the sustainable management of wetlands, Hydrobiologia. 2001; 458:191–200.
[2]. Maltby E. Towards practical policies of wetland conservation and wise use. Proceedings of the Wetland Forum, Hokkaido, Japan,1992; 205–217.
[3]. Zhou D, Gong H, Wang Y, Khan S, Zhao K. Driving forces for the marsh wetland degradation in the Honghe National Nature Reserve in Sanjiang Plain, Northeast China. Environmental modeling & assessment.2009 ;14(1), 101-111.
[4]. Barbier E B. Wetlands as natural assets, Hydrological Sciences Journal. 2011;56(8): 1360-1373.
[5]. Acreman M C, Fisher J, Stratfo rd C J, Mould D J, Mountfo rd J O. Hydrological science and wetland restoration: some case studies from Europe, Hydrology and Earth System Sciences. 2007 11(1) 158-169.
[6]. Lundin M. Indicators for Measuring the Sustainability of Urban Water Systems: A Life Cycle Approach.2002; Doctoral Thesis, Chalmers University of Technology. Gothenburg, Sweden.
[7]. Smeets E. Weterings R. Environmental indicators: Typol‏ogy and overview, European Environmental Agency. 1999; Technical Report n 25.
[8]. Costanza R, Arge R, Groot R, Farber S, Grasso M, Hannon B, Limberg K, Naeem S, Neill R. V, Paruelo J, Raskin R. G, Sutton P , Van Den Belt, M. The value of the world’s ecosystem services and natural capital. 1997;, 387, 253- 260.
[9]. Müller F, Burkhard B. The indicator side of ecosystem services. Ecosystem Services,2012; 1(1),26-30.
[10].            Jahani Shakib F, malekmohammade B, Yusefi E, Alipour M. Developing management strategies using a new method for vulnerability assessment of wetland ecosystems (Case study: Choghakhor wetland). J.Env. Sci. Tech.2017; 19(5):377-391 [Persian]
 
[11].            Jafari Sh, Sakieh Y, Dejkam S, AlavianPetrudi S, Yaghubzadeh M, Danehkar A. Developing of management strategies for conservation of Miankalehwetland by using SWOT analysis. Wetland Ecobiology. 2013; 5 (2) :5-18[in Persian]
[12].            Azarnivand, A., Sadat Hashemi-Madani, F. Banihabib, M. E. Extended fuzzy analytic hierarchy process approach in water and environmental management (case study: Lake Urmia Basin, Iran), Environ Earth Sci. 2015;73:13–26.
[13].            MEA (Millennium Ecosystem Assessment). Ecosystems and human well-being, Washington, 2005;. DC: Island Press.
[14].            Zacharias I, Parasidoy A, Bergmeier E, Kehayias G, Dimitriou E, Dimopoulos P. A “DPSIR” model for Mediterranean temporary ponds: European, national and local scale comparisons. Annales del Limnologie-International Journal of Limnology,2008 44, 253-266.
[15].            Atkins J. P, Burdon D, Elliott M, Gregory A. J. Management of the marine environment: Integrating ecosystem services and societal benefits with the DPSIR framework in a systems approach. Marine pollution bulletin, 2011; 62(2), 215-226.
[16].            Saadati S, Motevallian S. S, Rheinheimer D. E. Najafi H. Indicators for Sustainable Management of Wetland Ecosystems Using a DPSIR Approach: A Case Study in Iran. In proceeding of: 6th International Perspective on Water Resources & the Environment conference (IPWE 2013), At Izmir, Turkey.
[17].            Jafari Azar S, SabzghabaeiG. R, Tavakoly M. Dashti S. Application of Multi-Criteria Decision-Making Methods in Environmental Risk Assessment (Case Study: The International Wetland of Shadegan, Khur_e_ Omayyeh and Khur_e_Mousa Estuary). ; GEOGRAPHY AND ENVIRONMENTAL HAZARDS. 2017; 6(4), 97-119[Persian]
[18].            Jalali M, Naghizadeh Z, Shafeiei Sh.. Assessment of Ecological Potentials of Hamoon Wetland For Developing Ecotourism Activities with Swot and AHP Models Geographic Space. 2019; 19(65)1-15 [Persian]
[19].            Zavadskas E.K, Kalibatas D, Kalibatiene D. A multi-attribute assessment using WASPAS for choosing an optimal indoor environment. Archives of Civil and Mechanical Engineering.2016 ; 16(1),76–85.
[20].            Jafari Sh, Sakieh Y, Dejkam S, AlavianPetrudi S, Yaghubzadeh M, Danehkar A. Developing of management strategies for conservation of Miankalehwetland by using SWOT analysis. Wetland Ecobiology. 2013; 5 (2) :5-18[in Persian]
[21].            Ganjali. S. Shayeste. K. Ghasemi. A. Environmental and Strategic Assessment of Ecotourism Potential in Anzali International Wetland Using SWOT Analyses. Caspian J. Env. Sci. 2014; (12): 155-164.
[22].            Jafari Sh, Arazzadeh E. Developing Strategic Management Factors for Anzali Wetland Conservation by SWOT Method. Journal of Wetland Ecobiology. 2011; 3(10):37-46 [in Persian]
[23].            Baker N. J. Sustainable wetland resource utilization of Sango Bay through Eco‐tourism development, African Journal of Environmental Science and Technology. 2008;2 (10): 326‐335.
[24].            Nikolaou I.E, Evangelinos K.I. A SWOT analysis of environmental management Greek Mining and Mineral Industry, Resources Policy,2010; 35(3): 226–234.
 
 
اکوهیدرولوژی
دوره 7، شماره 1
فروردین 1399
صفحه 165-182

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 15 مهر 1398
  • تاریخ بازنگری: 22 بهمن 1398
  • تاریخ پذیرش: 22 بهمن 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار