بررسی عوامل مهم و مؤثر بر فرسایش خاک و رسوب‏ زایی رودخانۀ شیرین‌دره با بهره‏ گیری از رویکردهای سنجش از دور و GIS

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه مهندسی عمران دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد آب و سازه‌های هیدرولیکی، دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران

چکیده

هدف از انجام پژوهش حاضر، به‌کارگیری و تبیین کاربرد و اهمیت تصاویر چندزمانۀ (تکرار زمانی) ماهواره‏ای لندست در بارزسازی تغییرات حریم (بستر و کرانه‏ها) رودخانۀ شیرین‌دره به منظور ارزیابی تغییرات مورفولوژی رودخانه بوده است. ارزیابی میزان توسعۀ بستر عمومی و فعال، نوع رودخانه و تغییر شکل‏های رود طی سال‌های 1995 تا 2019 در پنج دورۀ ارزیابی شامل 1995 تا 2005 (دورۀ اول)، 2005 تا 2010 (دورۀ دوم)، 2010 تا 2015 (دورۀ سوم)، 2015 تا 2017 (دورۀ چهارم) و 2017 تا 2019 (دورۀ پنجم) شده است. از مدل‏های تعیین فرسایش‏پذیری تجربی EPM و MPSIAC برای برآورد تغییرات رودخانه استفاده شده است. مدل EPM بر پایۀ اصل امتیازدهی به دو متغیر اصلی شامل شدت و میزان فرسایش و رسوب‏زایی، اقدام به بررسی میزان فرسایش‏پذیری حوضۀ آبریز کرده و مدل MPSIAC از تأثیر و نقش 9 عامل مهم و مؤثر بر فرسایش خاک و رسوب‏زایی حوضۀ آبریز برای برآورد وضعیت رسوب‌دهی و فرسایش بهره می‏گیرد. طبق نتایج به‌دست‌آمده مشخص شد که حوضۀ آبریز شیرین‌دره رسوب‌دهی کلی 3/83140 مترمکعب بر سال و رسوب‌دهی در سطح برابر با 94/217909 تن بر سال برای مدل EPM دارد. همچنین، مقادیر 95/750 مترمکعب بر سال و رسوب‌دهی در سطح برابر با 5/658509 تن بر سال توسط مقدار تحویل رسوب 02/38 برای مدل MPSIAC است. همچنین، با انجام اعتبارسنجی مدل‏های تجربی مشخص شد که نتایج مدل MPSIAC نسبت به EPM در مورد حوضۀ بررسی‌شده دقت بیشتری داشته است.

کلیدواژه‌ها


[1]. Azarang F, Telluri A, Sedghi H, Shafaei Bajestan M. Effects of construction of large dams on flow conditions and hydraulic parameters of the river (Case study: Karkheh river downstream of reservoir dam). 2017; 31 (1): 11-27. [Persian].
[2]. Noori H, Karami H, Farzin S, Siadatmousavi SM, Mojaradi B, Kisi O.. Investigation of RS and GIS techniques on MPSIAC model to estimate soil erosion. Natural Hazards. 2018; 91(1): 221-238.
[3]. Magilligan F, Nislow K. Changes in hydrologic
regime by dams. Geomorphology Journal. 2005; 71 (1-2):61 78.
[4]. Graf WL. downstream hydrologic and geomorphic effects of large dams on American rivers, Geomorphology Journal. 2006; 79 (3-4):336–360.
[5]. Yan Y, Yang Zh, Liu Q, Sun T. Assessing effects of dam operation on flow regimes in the lower Yellow River. Procedia Environmental Sciences. 2010; 2:507–516.
[6]. Stuefer S, Yang D, and Shiklomanov A. Effect of streamflow regulation on mean annual discharge variability of the Yenisei River, Cold Region Hydrology in a Changing Climate (Proceedings of symposium H02 held during IUGG2011), Melbourne, Australia. 2011.
[7]. Haghi AA, Habibi M, Ahmadipour H, Javaheri N. Theories of the creation and evolution of river windings. Farhang-e Zaban Publications, Tehran, Iran, 2013; 442 p. [Persian].
[8]. Farrokhi Z, Barani, G, Arshad p. Investigation of river plan changes using remote sensing and GIS. Fifth Iranian Hydraulic Conference, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran. 2004. [Persian].
[9]. Efthimiou N, Lykoudi E. Soil erosion estimation using the EPM model. Bulletin of the Geological Society of Greece. 2016; 50(1), 305-314.
دوره 8، شماره 1
فروردین 1400
صفحه 283-293
  • تاریخ دریافت: 16 مرداد 1399
  • تاریخ بازنگری: 10 اسفند 1399
  • تاریخ پذیرش: 10 اسفند 1399
  • تاریخ اولین انتشار: 24 اسفند 1399
  • تاریخ انتشار: 01 فروردین 1400