شبیه‏ سازی پیشروی شوری در بالادست زهکش حائل شوره‏زار دشت قزوین در شرایط برداشت بی‏رویۀ آب‏ زیرزمینی

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد گروه علوم و مهندسی آب، دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی‌(ره)، قزوین، ایران

2 دانشیار گروه علوم و مهندسی آب، دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی‌(ره)، قزوین، ایران

3 استادیار گروه علوم و مهندسی آب، دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی‌(ره)، قزوین، ایران

چکیده

بخش زیادی از اراضی کشور تحت تأثیر شوری است که کشاورزی پایدار و امنیت‏ غذایی را به خطر می‏اندازد. همچنین، برداشت بی‏رویه از منابع آب زیرزمینی در دشت‏هایی که آبخوان شور و شیرین در مجاورت هم قرار دارند، باعث ایجاد گرادیان‏ هیدرولیکی از سمت آب شور به آب شیرین و افزایش شوری می‏شود. شوری در شوره‏زار مرکزی قزوین تحت مکانیزم یادشده، در حال پیشروی به سمت اراضی بالادست بوده‏ است. برای حل این مشکل، زهکش حایلی در منطقه احداث شده است تا با ایجاد افت سطح آب زیرزمینی شور، از گسترش شوری جلوگیری کند. هدف این مطالعه، بررسی عملکرد زهکش حایل در کنترل شوری و تأثیر افزایش و کاهش گرادیان هیدرولیکی منطقه، در گسترش شوری است. به این منظور، با استفاده از داده‏های مشاهداتی، مدل HYDRUS-2D واسنجی و صحت‎سنجی شد. سپس، در شش تیمار اثر افزایش و کاهش جریان آب زیرزمینی ورودی از بالادست (10‌، 20‌، 30‌ درصد) بر عملکرد زهکش در بازه‏های 5، 10، 15 و 20 ساله شبیه‏سازی شد. نتایج نشان داد در تمام بازه‏های زمانی، هرچه جریان آب زیرزمینی ورودی از بالادست بیشتر باشد، املاح بیشتری آب‌شویی شده و توسط زهکش حائل از منطقه خارج می‏شود. همچنین، بر اساس نتایج شوری اولیۀ خاک در تراز کف زهکش 20 سال بعد از احداث زهکش حایل در تیمار شاهد ds/m1/16 کاهش می‏یابد. کاهش 10‌، 20‌ و 30‌ درصد دبی ورودی از بالادست این مقدار (ds/m1/16) را به‌ترتیب 11‌، 17‌ و 25‌ درصد کاهش داده در حالی ‏که افزایش دبی به اندازۀ 10‌، 20‌ و 30‌ درصد این مقدار (ds/m1/16) را 22‌، 28‌ و 40‌ درصد افزایش می‏دهد. بنابراین، برداشت بی‏رویه از آبخوان در بالادست زهکش موجب کاهش دبی ورودی به منطقه می‌شود و از کاهش بیشتر شوری جلوگیری می‏کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


]1[. Abbasi F, Tajik F. Estimation of hydraulic and solute transfer parameters in soil by in reverse solution method (field scale). Journal of Science and Technology of Agriculture and Natural Resources. 2007; 11(1):111-122 [Persian].]2[. Amiri S, Moradi M, Izadbakhsh M, Yaqubi B. Investigating the effects of groundwater level loss on groundwater Hydrualic conductivity by means of GIS. Fourth National Conference on the Application of GIS Spatial Information System in Water and Electricity Industry. 2017 [Persian].]3[. Cheraqi M, Najafi B, Shajari Sh, Javan M. Investigating the process of quantitative and qualitative change of groundwater in Sarvestan plain-Fars. Journal of watershed management research. 2020;33(2):82-96 [Persian].
]4[. Darabi H, Asadi S, Sarai Tabrizi M, Esmaeilzadeh hanjani A. Evaluating Irrigation and Drainage Sub-Network Management (Case Study: Khodaafarin Network). Water Productivity Journal (WPJ). 2020; 1 (1): 73-84.
]5[. Engineers of Saman Abrah- Kamab pars companies. Qazvin's interceptor Drain studies-authorized report. 2010[Persian].
]6[. Jafari M, Sotoodehnia A. Monitoring and modeling Qazvin central saltmarsh interception drain in order to control salinity. Thesis. 2011[Persian].]7[. Javadi A, Ranjbar A. Investigating the capability of HYDRUS model in solute transfer simulation. 13th national Hydrualic conference. 2014 [Persian].]8[. Mirzayi M, Moarefi S. Investigating the effect of water table loss on groundwater salinity case study: Kabodar ahang plain. National Conference on Water with a Clean Water Approach. 2010 [Persian].]9[. Mohammadi A, Delbari M, Mohammadi M. HYDRUS-1D model and simulation of water and solute movement in soil. Second International Plant, Soil, Climate Conference. 2013 [Persian].]10[. Ranjbar A, Rahimikhob A, Ebrahimian H, Ravipour M. Simultaneous simulation of moisture, nitrate and ammonium transfer in soil in corn furrow irrigation using HYDRUS-2D model.2017:31(2):259-276 [Persian].]11[. Ranjbar Q, Piraste anooshe H. A look at salinity research in Iran with emphasis on improving crop production. Iranian journal of crop sciences.2015;17(2):165-17 [Persian].]12[. Sejna M., Jiří Šimůnek, Van Genuchten M. User manual. Springer refrence. 2011.]13[. Shamsayi A. Hydraulic of water flow in porous media - Groundwater Engineering. 2nd vol. Tehran: Amir Kabir University of Technology Publishing Center (Polytechnic).1998. p.100-102.]14[. Sharifan F, Khazimenezhad H. Zoning and investigation of hazards due to uncontrolled abstraction of groundwater resources case study: Sarayan plain. Journal of Irrigation and water engineering. 2019;10(38):146-162 [Persian].]15[. Taqizade M, Halabian A, Alipour M, Kiyomarsi H. Identification and zoning groundwater salinity by means of GIS case study: Namdan plain. Journal of Geography and Environmental planning. 2017; 28(3):133-146 [Persian].
دوره 8، شماره 3
مهر 1400
صفحه 641-650
  • تاریخ دریافت: 29 دی 1399
  • تاریخ بازنگری: 27 خرداد 1400
  • تاریخ پذیرش: 26 خرداد 1400
  • تاریخ اولین انتشار: 01 تیر 1400
  • تاریخ انتشار: 01 مهر 1400