بررسی و تحلیل جنبه‌های مختلف آسیب‌پذیری شهری ناشی از خشک‌سالی (مطالعۀ موردی:استان تهران )

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری،گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی ‏شهری، دانشکدۀ علوم پایه، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلام‌شهر

2 دانشیار، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلام‌شهر

3 استادیار، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلام‌شهر

چکیده

در دهه‏های اخیر افزایش جمعیت، توسعۀ صنایع، رخداد خشک‏سالی و افزایش مصرف آب، موجب فشار بر منابع آب استان تهران شده ‏است. این وضعیت سبب بروز پیامدهای زیست‏محیطی و اقتصادی‌ اجتماعی فراوانی شده است. از این‏رو، هدف پژوهش حاضر، پایش خشک‏سالی و ارزیابی اثرات اقتصادی و اجتماعی آن است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف به صورت کاربردی و از لحاظ روش، توصیفی‌ تحلیلی و به صورت پیمایشی است. برای تحلیل داده‏ها از نرم‏افزارهای SPSS، GIS و Amos استفاده شد. بر اساس نتایج حاصل از پردازش داده‏های بارش و تصاویر ماهواره‏ای TRMM طی دورۀ زمانی 1998ـ 2019 مشخص شد که بین فراوانی رخداد دوره‏های خشک و مرطوب در سطح استان تهران، تفاوت معنا‏داری وجود ندارد. با این‌وجود، در سال‏های انتهایی دورۀ ‌مطالعه‌شده، ناهنجاری بارش در استان تهران تمایل بیشتر به خشک‏سالی دارد و در هفت سال اخیر، سه دورۀ خشک فراگیر و نسبتاً شدید حادث شده ‏است. به ‏طور کلی، با توجه به داده‌های و اطلاعات مستخرج از پرسشنامه‏ها می‏توان گفت که پدیدۀ خشک‏سالی در تهران ابتدا موجب ایجاد تنش‏ها و آسیب‏های روانی و اجتماعی (با بیشترین بار عاملی 894/0) شده و با پیشرفت این پدیده، زمینه برای ایجاد بحران تولید و معیشت (با بار عاملی850/0) فراهم شده. متعاقب این اثرات، پدیدۀ دیگری به نام فقر و فلاکت ظاهر (با بار عاملی 698/0) و در نهایت، این عوامل زمینه‏ساز مهاجرت افراد و تغییرات ساختار جمعیتی (با بار عاملی 733/0) در مبدأ و مقصد می‏شوند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • Ren J, Khayatnezhad M. Evaluating the stormwater management model to improve urban water allocation system in drought conditions. Water Supply. 2012; 3 21(4): 1514‌
  • Ray B, Rajib S. Urban Drought. 2nd Singapore: Springer; 2019.
  • ‌ Kafaei M, Sedighizadeh D, Sedighizadeh M, Fini AS. An IGDT/Scenario based stochastic model for an energy hub considering hydrogen energy and electric vehicles: A case study of Qeshm Island, Iran. Int J Electr Power Energy Syst.2022; 135: 107‌ [Persian]
  • Naderi MM, Mirchi A, Bavani ARM, Goharian E, Madani K. System dynamics simulation of regional water supply and demand using a food‌ energy‌ water nexus approach: application to Qazvin Plain, Iran. J Environ Manage. 2021; 280,111‌ [Persian]
  • Abdolghafoorian A, Tajrishy M, Abrishamchi A. Urban Water Management Considering Reclaimed Wastewater and Runoff as a New Water Resource for City of Tehran, Iran. J Water and Wastewater. 2012; 23(4): 29‌ [Persian]
  • ‌ Zhang X, Chen N, Sheng H, Ip C, Yang L, Chen Y, Niyogi D. Urban drought challenge to 2030 sustainable development goals. Sci Total Environ. 2019; 693: 133‌
  • ‌ Buurman J, Mens MJ, Dahm RJ. Strategies for urban drought risk management: a comparison of 10 large cities. Int J Water Resour Dev.2017; 33(1): 31‌

 

  • Füssel HM. Vulnerability: A generally applicable conceptual framework for climate change research. Glob Environ Change. 2007; 17(2): 155‌
  • ‌ Nasrnia F, Zibaee M. Vulnerability assessment to Drought in Various Provinces, approach towards risk management in the country. J Agric Econ Dev. 2015; 29(4): 359‌ [Persian]
  • Azizi Gh. The relationship between recent droughts and groundwater resources in the Qazvin plain. Geogr Res. 2003; 35(46): 143‌ [ Persian]
  • Adger WN, Hodbod J. Ecological and social resilience. In Handbook of sustainable development. Edward Elgar Publishing, 2014.
  • Tapia C, Abajo B, Feliu E, Mendizabal M, Martinez JA, Fernández JG, Lejarazu A. Profiling urban vulnerabilities to climate change: An indicator‌ based vulnerability assessment for European cities. Ecol indic. 2017; 78: 142‌
  • Change IC. Synthesis Report. Contribution of working groups I. II and III to the fifth assessment report of the intergovernmental panel on climate change.2014; 151(10.1017).
  • Tallaksen LM, Van Lanen HA. Hydrological drought: processes and estimation methods for streamflow and groundwater. Amsterdam: Elsevier; 2004.
  • Wilhite DA. Drought as a natural hazard: concepts and definitions. UK: Routledge Publishers; 2000.
  • Zargar A, Sadiq R, Naser B, Khan FI. A review of drought indices. Environ Rev. 2011; 19: 333‌ [Persian]
  • Alley WM. The Palmer drought severity index: limitations and assumptions. J Appl Meteorol Climatol. 1984; 23(7): 1100‌
  • Mishra AK, Singh VP. A review of drought concepts. J hydro. 2010; 391(1‌ 2): 202‌
  • Liu X, Guo P, Tan Q, Xin J, Li Y, Tang Y. Drought risk evaluation model with interval number ranking and its application. Sci Total Environme. 2019; 685: 1042‌
  • Wang P, Qiao W, Wang Y, Cao S, Zhang Y. Urban drought vulnerability assessment–A framework to integrate socio‌ economic,
    physical, and policy index in a vulnerability contribution analysis. Sustain Cities Soc. 2020; 54: 102‌
  • Sarkodie SA, Strezov V. Economic, social and governance adaptation readiness for mitigation of climate change vulnerability: Evidence from 192 countries. Sci Total Environme. 2019; 656: 150‌
  • Abebe Y, Kabir G, Tesfamariam S). Assessing urban areas vulnerability to pluvial flooding using GIS applications and Bayesian Belief Network model. J Clean Prod. 2018; 174: 1629‌
  • Kim H, Park J, Yoo J, Kim TW. Assessment of drought hazard, vulnerability, and risk: A case study for administrative districts in South Korea. J Hydro‌ environme Res. 2015; 9(1): 28‌
  • McKee TB, Doesken NJ, Kleist J. The relationship of drought frequency and duration to time scales. In Proceedings of the 8th Conference on Applied Climatology. 1993; 17(22), 179‌
  • Edwards DC, McKee TB. Characteristics of 20th Century Drought in the United States at Multiple Time Scales. Atmos Sci Lett. 1997; 634: 1–30.
  • Kazempour Choursi S, Erfanian M, Ebadi Nehari Z. Evaluation of MODIS and TRMM Satellite Data for Drought Monitoring in the Urmia Lake Basin. Geogr Environmen Plan. 2019; 30(2): 17‌ [Persian]
  • Erfanian M, Vafaei N, Rezaeianzadeh M. A New Method for Drought Risk Assessment by Integrating the TRMM Monthly Rainfall Data and the Terra/MODIS NDVI Data in Fars Province, Iran. Phys Geogr Res. 2014; 46(1): 93‌ [Persian]
  • Du L, Tian Q, Yu T, Meng Q, Jancso T, Udvardy P, Huang Y. A comprehensive drought monitoring method integrating MODIS and TRMM data. Int J Appl Earth Obs Geoinf. 2013; 23: 245‌
  • Naumann G, Barbosa P, Carrao H, Singleton A, Vogt J. Monitoring drought conditions and their uncertainties in Africa using TRMM data. J Appl Meteorol Climatol. 2012; 51(10): 1867‌
اکوهیدرولوژی
دوره 8، شماره 4
دی 1400
صفحه 1045-1059

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 مهر 1400
  • تاریخ بازنگری: 30 بهمن 1400
  • تاریخ پذیرش: 30 بهمن 1400
  • تاریخ اولین انتشار: 30 بهمن 1400
  • تاریخ انتشار: 01 دی 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار