احداث سرریزهای گابیونی در مسیر رودخانه، باعث اختلاف هد هیدرولیکی در بالادست و پایین‌دست آن‌ها و عبور جریان از بدنۀ سرریز گابیونی و محیط متخلخل زیرین میشود. این اختلاط در منطقۀ هایپریک بلافاصله زیر بستر رودخانه، جایی که جانداران و میکروارگانیسمهایی که نقش مهمی در اکولوژی رودخانه دارند، اتفاق می‌افتد. در تحقیق حاضر با انجام مطالعات آزمایشگاهی، روی کانال آزمایشگاهی شیبپذیر به طول 5 متر، عرض3/0 متر و ارتفاع 5/0 متر، مصالح به‌کار‌رفته در گابیون با سایز 17 میلی‌متر و مصالح بستر با سایز 8/6 میلی‌متر تهیه شد. الگوی جریان هایپریک اطراف سازۀ سرریز گابیونی با تزریق مواد رنگی بررسی شد. شرایط هیدرولیکی به گونه‌ای تنظیم شد تا سه حالت جریان شامل جریان درون‌گذر (TFGW)، جریان ریزشی بدون پرش هیدرولیکی(NFGW) و جریان با پرش هیدرولیکی (PNGW) در پایین‌دست سرریز گابیونی ایجاد شود. برای بررسی مشخصات منطقۀ هایپریک، هد هیدرولیکی اندازهگیریشده روی بستر به عنوان مرز دریشلت به مدل آب زیرزمینی معرفی شد و مدلسازی جریان در محیط متخلخل با استفاده از مدل شبیه‌سازی زیرسطحی مدل میوس انجام شد. نتایج نشان میدهد تطابق مناسبی بین الگوی جریان مشاهداتی و محاسباتی در منطقۀ هایپریک وجود دارد. در جریان TFGWو NFGW بیشتر خطوط جریان به صورت جریان پایین‌دست رو به بالا (DDU) و در حالت جریان PNGW، علاوه بر الگوی جریان پایین‌دست رو به بالا، خطوطهای جریان بالادست رو به بالا (UDU) نیز دیده شد. همچنین، با بررسی دبی تبادلی کل (Qex)، زمان ماندگاری (Rt) و درصد دبی تبادلی (Qp) مشاهده میشود که دامنۀ تغییرات مقدار دبی تبادلی کل 63/1 تا 80/2 لیتر بر ثانیه هستند و زمان ماندگاری نیز با کاهش عدد رینولدز روند افزایشی داشته است. درضمن، در حالت جریان TFGW، NFGW، PNGW به طور متوسط 52، 42 و 26 درصد جریان سطحی در تبادل با ناحیۀ هایپریک است. در این تحقیق رابطههایی با دقت مناسب و ضریب همبستگی زیاد 85 درصد برای تخمین زمان ماندگاری و دبی تبادلی نیز ارائه شده است.
Edwards RT. The hyporheic zone. In River Ecology and Management. Lessons from the Pacific Coastal Ecoregion. Naiman RJ. Bilby RE (eds). Springer-Verlag. New York. 2000; 50(11): 996-1011.
Harvey JW, Bencala KE. The effect of streambed topography on surface-subsurface water exchange in mountain catchments. Water Resour Res. 1993; 29(1):89–98.
Tonina D, Buffington JM. A three-dimensional model for analyzing the effects of salmon redds on hyporheic exchange and egg pocket habitat. Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences. 2009; 66(12): 2157–2173.
Hester ET, Doyle MW. In-stream geomorphic structures as drivers of hyporheic exchange. Water Resour Res. 2008; 44(3): W03417.
Fanelli RM, Lautz L. Patterns of water, heat, and solute flux through streambeds around small dams. Ground Water. 2008; 46(5): 671–687.
Cardenas MB, Wilson J. Hydrodynamics of coupled flow above and below a sediment–water interface with triangular bed forms. J Hydr Div ASCE. 2007b; 30(3):301-313.
Cardenas MB, Wilson JL. Exchange across a sediment–water interface with ambient groundwater discharge. J Hydrology. 2007a; 346(3-4): 69–80.
Boulton AJ, Findlay S, Marmonier P, Stanley EH, Valett HM. The functional significance of the hyporheic zone in streams and rivers. Annual Review of Ecology and Systematics. 1998; 29: 59–81.
Cardenas MB, Wilson J, Zlotnik VA. Impact of heterogeneity, bed forms, and stream curvature on subchannel hyporheic exchange. 2004; 40(8): W08307.
Packman A, Salehin M, Zaramella M. Hyporheic exchange with gravel beds: Basic hyrodynamic interactions and bedform-induced advective flows. J Hydraul Eng. 2004; 130(7): 647– 656.
O’Connor BL, Harvey JW. Scaling hyporheic exchange and its influence on biogeochemical reactions in aquatic ecosystems. Water Resour Res, 2008; 44(12): W12423.
Kaser DH, Binley A, Heathwaite AL, Krause S. Spatiotemporal variations of hyporheic flow in a riffle-step-pool sequence. Hydrol Proc. 2009; 23(15): 2138–2149.
Endreny T, Lautz L, Siegel DI. Hyporheic flow path response to hydraulic jumps at river steps: Flume and hydrodynamic models. Water Resour Res. 2011a; 47(2): W02517.
Zhou T, Endreny TA. Reshaping of the hyporheic zone beneath river restoration structures:Flume and hydrodynamic experiments. Water Resources Research. 2013; 49(8): 5009-5020.
Marwan AH, Daniele T, Roger DB, Matthew K. The effects of discharge and slope on hyporheic flow in step-pool morphologies. Hydrol Process. 2014; 29(3): 419-433.
Trauth N, Schmidt C, Maier U, Vieweg M, Fleckenstein JH. Coupled 3‐D stream flow and hyporheic flow model under varying stream and ambient groundwater flow conditions in a pool‐riffle system. Water Resources Research. 2013; 49(9): 5834-5850.
Endreny T, Lautz L, Siegel D. Hyporheic flow path response to hydraulic jumps at river steps: Hydrostatic model simulations. Water Resour Res. 2011b; 47(2): W02518.
Movahedi N, Dehghani AA, Trat N, Meftah Halqi M. Laboratory and numerical study of hyperic exchange in the presence of pool and riffle bed form. J Echo Hydrology. 2019; 6(1): 191-204. (Persian).
No name. Design criteria for floor dams and bed Weirs. Management and Planning Organization of the country: Criterion No. 701; 2016.p197. (Persian).
Tonina D, Buffington JM. Hyporheic exchange in gravel bed rivers with pool-riffle morphology: laboratory experiments and three dimensional Water Resour. Res. 2007; 430(1): W01421.
Harbaugh AW. MODFLOW–2005, the U.S. Geological Survey modular ground-water model-The ground-water flow process. U.S. Geological Survey Techniques and Methods, 6-A16: 2005. variously paged.
Jamali S, Dehghani AA. laboratory study on the action of surface and subsurface water in the middle sedimentary ridge. J Echo Hydrology. 2019; 6(2): 339-323. (In Persian).
Fox A, Boano F, Arnon SJ. Impact of losing and gaining streamflow conditions on hyporheic exchange fluxes induced by duneshaped bed forms. 2014;50(3):1895-907.
Tsutsumi D, Laronne JB. Gravel-Bed Rivers, Process and Disasters, John Wiley & Sons Ltd, Chichester UK; 2017.p.798.
Cardenas MB, Wilson JL. The influence of ambient groundwater discharge on hyporheic zones induced by current-bedform interactions. Journal of Hydrology. 2006: 331, 103–109.
Huang P, May Chui, TFM. Empirical Equations to Predict the Characteristics of Hyporheic Exchange in a Pool Riffle Sequence. Groundwater. 2018: 56(6), 947-958.
Trauth N, Schmidt C, Vieweg M, Oswald SE, Fleckenstein JH. Hydraulic controls of in‐stream gravel bar hyporheic exchange and 2015; 51(4): 2243-2263.
)