تغییرات زمانی شاخص سلامت هیدرولوژیکی دبی جریان خروجی از تالاب نئور استان اردبیل

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه جغرافیای طبیعی (گرایش ژئومورفولوژی)، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی. اردبیل، ایران

3 دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، مدیریت جامع حوضه‌های آبخیز دانشگاه تربیت مدرس، نور، ایران

4 دانشیار، گروه منابع طبیعی و عضو پژوهشکدۀ مدیریت آب دانشکدۀ کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

کمیت و کیفیت آب رودخانه‌ها از عواملی است که با سلامت انسان و موجودات زنده در ارتباط بوده و به‌شدت از فعالیت‌های حوضۀ ‌آبخیز متأثر است که این فعالیت‌ها به ‌طور طبیعی یا مصنوعی ناشی از اقدامات انسانی است. در همین ارتباط ارزیابی اثرات فعالیت‌های انسانی از جمله احداث سدها بر تغییرات رژیم‌ رودخانه به ‌منظور بهره‌برداری بهینه از منابع آبی ضرورت دارد. بر همین اساس، در پژوهش‌ حاضر ارزیابی تغییرات زمانی سلامت جریان خروجی از تالاب نئور در دو دورۀ قبل (1353-1366) و بعد (1366-1398) از احداث سد نئور برنامه‌ریزی شد. از همین‌رو ابتدا تغییرات زمانی سلامت رودخانۀ نئور با استفاده از نرم‌افزار Flow Health مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج بیانگر آن بود که در دورۀ قبل از احداث سد نئور مقدار شاخص Flow Health برابر 77/0 بوده است. این در حالی است که در دورۀ بعد از احداث سد یادشده مقدار شاخص سلامت جریان کاهشی و برابر 74/0 است. از بین 9 شاخص مورد بررسی نیز شاخص‌های تداوم جریان حداقل و حداقل جریان ماهانه در دورۀ مورد بررسی تغییری نداشته‌اند. در صورتی که شاخص وقوع جریان سیلابی بیشترین انحراف از شرایط طبیعی را داشته است. از سوی دیگر نتایج نشان داد بارش در محدودۀ مطالعاتی روند افزایشی غیر معنا‌دار داشته، در صورتی که دبی جریان روند کاهشی غیر معنا‌دار داشته است. نتایج پژوهش حاضر می‌تواند به ‌عنوان مبنایی برای ارزیابی اثرات سد ذخیره‌ای بر تغییرات جریان و سلامت هیدرولوژیکی رودخانۀ مد نظر قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


[1]. Salajegheh, Ali, Samaneh Razavizadeh, Nematollah Khorasani, Mina Hamidifar, and Susan Salajegheh. "Land use changes and its effects on water quality (Case study: Karkheh watershed)." Environmental Studies. (2011), 37(58), 81-86. [Persian]
[2]. Woznicki, Sean A., A. Pouyan Nejadhashemi, Dennis M. Ross, Zhen Zhang, Lizhu Wang, and Abdol-Hossein Esfahanian. "Ecohydrological model parameter selection for stream health evaluation."Science of the Total Environment. 511 (2015), 341-353.
[3]. Kazemi, Mohamad, Mostafa Zabihi Silabi, Sudabe Gharemahmudli, Atefeh Jafarpoor, and Fariborz Mohammadi. "The effect of dam construction on the hydrological indicators of Shamil and Nyan dams in Hormozgan province. Iranian Journal of Ecohydrology. doi: 10.22059/ije.2023.354193.1709. [Persian]
[4]. Liu, Wei, Changxing Shi, and Yuanyuan Zhou." Trends and attribution of runoff changes in the upper and middle reaches of the Yellow River in China." Journal of Hydro-Environment Research. (2011), 37, 57-66.
[5]. Ahmadzadeh, Maryam, Heeva Elmizadeh, and Ali Dadolahi Sohrab. "Prediction of Geometric Changes in Zohre River Meandering Range", Geographical Planning of Space. no. 36 (2020): 53-62. [Persian]
[6]. Hecht, Jory S., Guillaume Lacombe, Mauricio E. Arias, Thanh Duc Dang, and Thanapon Piman. "Hydropower dams of the Mekong River basin: A review of their hydrological impacts." Journal of Hydrology 568 (2019): 285-300.
[7]. Kanani, Reza, Ahmad Fakheri Fard, Mohammad Ali Ghorbani, and Yagob Dinpashoh. "Trend Analysis of the Streamflow in the Lighvan River hydrometric Stations (Upstream and Downstream)." Journal of Watershed Management Research 11, no. 22 (2020): 11-19. [Persian]
[8]. Sayfizadeh, Mina, Ali Reza Emadi, and Ramin Fazlola. "Polerood river morphological variations in the downstream of dam, pre and post dam construction in short term scale." Irrigation and Water Engineering 3, no. 4 (2013): 59-70. [Persian]
[9]. Zhang, Qiang, Xihui Gu, Vijay P. Singh, and Xiaohong Chen. "Evaluation of ecological instream flow using multiple ecological indicators with consideration of hydrological alterations." Journal of Hydrology 529 (2015): 711-722.
[10]. Richter, Brian D., Jeffrey V. Baumgartner, David P. Braun, and Jennifer Powell. "A spatial assessment of hydrologic alteration within a river network." Regulated Rivers: Research & Management: An International Journal Devoted to River Research and Management 14, no. 4 (1998): 329-340.
[11]. Yang, Zhifeng, Yan Yan, and Qiang Liu. "Assessment of the flow regime alterations in the Lower Yellow River, China." Ecological Informatics 10 (2012): 56-64.
[12]. Khorshiddoust, A. M., M. Rezaei Banafsheh, Hamid Mirhashemi, and Yousef Kakolvand. "Studying the trend of changes in precipitation-discharge the Karkhe Rive Sub-Basin using non-parametric methods, case study: Kashkan Basin." Irrigation Sciences and Engineering 38, no. 4 (2016): 177-188. [Persian]
[13]. Khorooshi, Saeid, Raoof Mostafazadeh, Abazar Esmali Ouri, and Majid Raoof. "‏Spatiotemporal assessment of the hydrologic river health index variations in Ardabil Province Watersheds." Iranian Journal of Ecohydrology 4, no. 2 (2017): 379-393. [Persian]
[14]. Nasiri Khiavi, Ali, Raoof Mostafazadeh, Abazar Esmali, Omid Ghafarzadeh, and Mohammad Golshan. "Changes in environmental flow components under the effect of Sabalan dam in the Qarehsou River of Ardebil Province." Journal of Watershed Management Research 10, no. 19 (2019): 85-94. [Persian]
[15]. Esfandyari Darabad, Fariba, Raoof Mostafazadeh, Reza Shahmoradi, and Ali Nasiri Khiavi. "The Analysis of the changes of the hydrological flow indices affected by dam construction in Zarrinehrood and Saruqchai rivers of West Azerbaijan Province." Hydrogeomorphology 6, no. 18 (2019): 57-77. [Persian]
 
[16]. Amini, H., A. Esmali-Ouri, R. Mostafazadeh, M. Sharari, and M. Zabihi. "Hydrological drought response of regulated river flow under the influence of dam reservoir in Ardabil Province." Earth Space Phys 45, no. 2 (2019): 1-15. [Persian]
[17]. Mostafazadeh, Raoof, Fariba Esfandiyari Darabad, Leila Mohammadirad, and Khadijeh Haji. "Quantitative changes and statistical comparison of river flow hydrological indicators after the construction of Yamchi Dam, Ardabil, Iran." Environment and Water Engineering 6, no. 2 (2020): 107-121. [Persian]
[18]. Salajegheh, Ali, Shahram Khalighi, Sharareh Pourebrahim, and Hamed Beigi. "Investigating the trend of temporal and spatial changes in river health using Flow Health (Case Study: Qarasu River)." Iranian journal of Ecohydrology 9, no. 1 (2022): 35-46. [Persian]
[19]. Asghari Saraskanrood, Sayyad, Hasan Setayeshi Nasaz, Raoof Mostafazadeh, and Aghil Madadi. "Investigating changes in the hydrological flow regime and the environmental flow component of EFCs in Khiauchai River in a 30-year period." Hydrogeomorphology (2023). doi: 10.22034/hyd.2023.54796.1672. [Persian]
[20]. Liu, X. Y., and Yuan-feng Zhang. "Essence and indicators of the healthy Yellow River." Journal of Hydraulic Engineering 6 (2006): 649-654.
[21]. Grill, Günther, Bernhard Lehner, Alexander E. Lumsdon, Graham K. MacDonald, Christiane Zarfl, and Catherine Reidy Liermann. "An index-based framework for assessing patterns and trends in river fragmentation and flow regulation
by global dams at multiple scales." Environmental Research Letters 10, no. 1 (2015): 015001.
[23]. Su, Lu, Chiyuan Miao, Dongxian Kong, Qingyun Duan, Xiaohui Lei, Qianqian Hou, and Hu Li. "Long-term trends in global river flow and the causal relationships between river flow and ocean signals." Journal of Hydrology 563 (2018): 818-833.
[24]. General Department of Environmental Protection of Ardabil Province.  Comprehensive Management Program of Ardabil Neor Wetland. (2019). 58pp. [Persian]
[25]. Fallahi Kapourchali, Maryam, Marzeayeh Makaremi, Sepidae Khatib, and Alireza Valipour. "Study on phytoplankton situation in Neor Lake after the arrival of the Carassius gibelio." Journal of Aquaculture Development 13, no. 3 (2019): 77-90. [Persian]
[26]. Kendall, Maurice George. "Rank correlation methods." (1948). (No. 310/K23).
[27]. Gippel, C. J., Nick Marsh, and Tory Grice. "Flow Health–Software to Assess the Deviation of River Flows from Reference and to Design a Monthly Environmental Flow Regime. Technical Manual and User Guide, Version 2.0." (2012).
[28]. Rosenberg, David M., Patrick McCully, and Catherine M. Pringle. "Global-scale environmental effects of hydrological alterations: introduction." BioScience 50, no. 9 (2000): 746-751.
[29]. Kumar, A. Uday, and K. V. Jayakumar. "Hydrological alterations due to anthropogenic activities in Krishna River Basin, India." Ecological Indicators 108 (2020): 105663.
دوره 10، شماره 2
تیر 1402
صفحه 275-287
  • تاریخ دریافت: 27 اردیبهشت 1402
  • تاریخ بازنگری: 22 خرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 31 تیر 1402
  • تاریخ اولین انتشار: 31 تیر 1402
  • تاریخ انتشار: 01 تیر 1402