پهنه ‏بندی تأثیر بارش ‏های فصلی بر عملکرد دیم در شرق دریاچۀ ارومیه با روش وارد و K- Means

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد مهندسی منابع آب، گروه مهندسی آب، دانشکدۀ کشاورزی، دانشگاه تبریز

2 استاد، گروه مهندسی آب، دانشکدۀ کشاورزی، دانشگاه تبریز

3 دانشیار، گروه مهندسی آب، دانشکدۀ کشاورزی، دانشگاه تبریز

4 استادیار، گروه مهندسی آب، دانشکدۀ کشاورزی، دانشگاه تبریز

چکیده

بارش از مهم‏ترین عوامل مؤثر بر عملکرد دیم است. لزوم مدیریت و استفادۀ بهینۀ آب در بخش کشاورزی، برای مدیریت و حفظ منابع آبی ضروری است. هدف اصلی این پژوهش، بررسی تأثیر تغییرات فصلی بارش بر میزان عملکرد سالانۀ دیم است. از داده‏های بارش ماهانۀ 26 ایستگاه باران‏سنجی منطقۀ شرق دریاچۀ ارومیه طی دورۀ آماری 1370 تا 1392 استفاده شد. خوشه‏بندی با روش‏های K- Means و وارد انجام شد. بررسی همگنی خوشه‏ها با آزمون آماری H صورت گرفت و خوشه‏های همگن در محیط GIS رسم شد. میزان تأثیر بارش‏های فصلی با عملکرد سالانۀ دیم مقایسه شد. نتایج نشان داد اثر بارش در سه فصل بهار، پاییز و زمستان در میزان عملکرد دیم مثبت است و بارش در این فصل‏ها روی افزایش عملکرد تأثیر شایان توجهی دارد. در این سه فصل بارش موجب افزایش ذخیرۀ رطوبت خاک می‌شود که فصل تابستان مصرف‌کنندۀ افزایش ذخیره است و در فصل تابستان رابطۀ معکوسی بین بارش و عملکرد سالانۀ دیم وجود دارد. خطوط هم‌بارش فصل‏ها با عملکرد دیم منطقۀ مطالعه‌شده به‌منظور شناسایی مناطق با افزایش توأم بارش و عملکرد دیم رسم شد. نتایج به‌دست‌آمده از این خطوط نشان داد در سه فصل بهار، پاییز و زمستان در ایستگاه‏های دریان، لیقوان، خرمازرد، سهلان، هروی، سعیدآباد، شیرین‏کندی، قوری‌گل، تبریز و مغانجیق افزایش بارش با مقدار عملکرد رابطۀ مستقیم دارد. این مناطق می‏تواند به‏عنوان مناطق‏ مستعدتر کشت دیم در منطقۀ شرق دریاچۀ ارومیه معرفی شود و شناخت تأثیر بارش بر میزان عملکرد دیم این مناطق می‏تواند کاربردی‏تر و قابل اطمینان‏تر باشد.
 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع
[1]. Dinar A, editor. Measuring the impact of climate change on Indian agriculture. World Bank Publications; 1998; 402 p.
[2]. Oche CY. Agroclimatic zonation for wheat production in the savanna region of Nigeria. Singapore Journal of Tropical Geography. 1998; 19(1): 39-50.
[3]. Munoz-Diaz D, Rodrigo FS. Spatio-temporal patterns of seasonal rainfall in Spain (1912-2000) using cluster and principal component analysis: comparison. InAnnales Geophysicae. 2004; 22 (5): 1435-1448.
[4]. Nassiri M, Koocheki A, Kamali GA, Shahandeh H. Potential impact of climate change on rainfed wheat production in Iran: (Potentieller Einfluss des Klimawandels auf die Weizenproduktion unter Rainfed-Bedingungen im Iran). Archives of agronomy and soil science. 2006; 52(1): 113-124.
[5]. Liu S, Mo X, Lin Z, Xu Y, Ji J, Wen G, Richey J. Crop yield responses to climate change in the Huang-Huai-Hai Plain of China. Agricultural water management. 2010; 97(8):1195-209.
[6]. Parracho AC, Melo-Gonçalves P, Rocha A. Regionalisation of precipitation for the Iberian Peninsula and climate change. Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C. 2016; 94:146-154.
[7]. Azizi GH, Yarahmadi D. The relationship between climatic parameters and wheat yield using regression model case study of sliding Sylankhor. Journal of Geographical Research. 2003; 44:23-29. (Persian)
[8]. Rasouli AA, Ghasemi GHolazani K, Sobhani B.The Role of precipitation and height in determining for cultivation of rainfed wheat using GIS (Case study: Ardebil), Journal of Geography and Development. 2005; 3:183-200. (Persian)
[9]. Feizizadeh B, Blaschke T. Land suitability analysis for Tabriz County, Iran: a multi-criteria evaluation approach using GIS. Journal of Environmental Planning and Management. 2013; 56(1):1-23. (Persian)
[10]. Balyani y, Hajarizadeh Z, Farjai A, Biat A. Agricultural climatic zoning of wheat cultivation using Geographic Information System Case Study: Fars province. Journal of Physical Geography. 2012; 5 (15): 33-50. (Persian)
[11]. Hasheminasb FS, Mousavi BM, Balhtiari B, Bannayan M. The Effects of Rainfall on Dryland Wheat Yield and Water Requirement Satisfaction Index at Different Time Scales. Iranian of Irrigation and Water Engineering. 2014; 5 (17): 1-13. (Persian)
[12]. MacQueen J. Some methods for classification and analysis of multivariate observations. InProceedings of the fifth Berkeley symposium on mathematical statistics and probability 1967; 1 (14): 281-297.
[13]. Moemeni M. Data clustering 2nd Tehran. Mansour Momeni. 2014. (Persian)
[14]. Ward Jr JH. Hierarchical grouping to optimize an objective function. Journal of the American statistical association. 1963; 58(301): 236-244.
[15]. Hosking JR, Wallis JR. Some statistics useful in regional frequency analysis. Water resources research. 1993; 29(2):271-281.
دوره 4، شماره 2
تیر 1396
صفحه 489-498
  • تاریخ دریافت: 03 بهمن 1395
  • تاریخ بازنگری: 20 اسفند 1395
  • تاریخ پذیرش: 25 اسفند 1395
  • تاریخ اولین انتشار: 01 تیر 1396
  • تاریخ انتشار: 01 تیر 1396