بررسی تأثیر پارامتر‌های مقاومت جریان بر زیستگاه گونۀ ماهی قزل‌آلای رنگین‌کمان (مطالعۀ موردی: رودخانۀ جاجرود)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد مهندسی آب و سازه‌های هیدرولیکی، دانشکدۀ مهندسی عمران، آب و محیط زیست، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

2 استادیار گروه مهندسی منابع آب، دانشکدۀ مهندسی عمران، آب و محیط زیست، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

چکیده

مقاومت جریان یک عامل اساسی در تجزیه‌و‌تحلیل هیدرولیک کانال‌های روباز است. با تغییر مقطع و اندازۀ ذرات، مقاومت تغییر می‌کند. در این تحقیق پارامترهای مقاومت جریان (عمق و عرض جریان، ارتفاع معادل زبری) مؤثر بر زیستگاه مورد بحث قرار گرفته‌اند. برای بررسی تأثیر این پارامترها بر زیستگاه آبزیان، با توجه به در دسترس بودن منحنی‌های مطلوبیت، رودخانۀ جاجرود و گونۀ ماهی قزل‌آلای رنگین‌کمان انتخاب شده‌اند. در بازدید میدانی، اقدام به تطبیق مختصات نقشه با محل و برداشت نمونۀ مصالح سطحی و زیرسطحی بستر شد. با انجام دانه‌بندی در آزمایشگاه و استفاده از رابطۀ مانینگ و رابطۀ دبی اشل، ضریب زبری هیدرولیکی محاسبه شد. سپس، با به‌کارگیری روابط تجربی ضریب زبری دانه‌بندی به دست آمد و در نهایت، از تفاضل این دو ضریب، زبری شکل حاصل شد و در شبیه‌سازی هیدرولیکی به کار برده شد. ترازهای سطح آب به‌دست‌آمده از مدل هیدرولیکی برای شبیه‌سازی زیستگاه مورد استفاده قرار گرفت. تأثیر پارامترهای عمق و عرض جریان و ارتفاع معادل زبری بر زیستگاه سه دورۀ سنی گونۀ هدف، شامل نوزاد، جوان و بالغ، با استفاده از نتایج شبیه‌سازی تجزیه‌و‌تحلیل شد. با افزایش عرض و عمق جریان و ارتفاع معادل زبری مطلوبیت زیستگاه برای گونۀ هدف افزایش یافت. شاخص نشان‌دهندۀ مطلوبیت زیستگاه «مساحت قابل استفاده وزنی» است. عاملی که باعث بیشترین تغییر در مطلوبیت زیستگاه می‌شود، عرض جریان است که با افزایش این عامل، مساحت قابل استفادۀ وزنی افزایش نشان داد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effect of Flow Resistance Parameters on Rainbow Trout Habitat (Case Study: Jajrood River)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Amin Najafi Koopaei 1
  • Mohammad Reza Majdzadeh Tabatabai 2
  • Gholam Reza Shobeyri 2
1 Faculty Of Civil, Water and Environmental Engineering, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 Faculty of Civil, Water and Environmental Engineering. Shahid Beheshti University. Tehran. Iran
چکیده [English]

Flow resistance is a key factor in open channels hydraulic analysis. Resistance to bed particles causes energy loss. As the particle size increases, the resistance increases. Experimental evidence shows that large particles in the river bed exert flow resistance. In this study, the factors that cause flow resistance in rivers have been investigated and the effective parameters (depth and width of flow, equivalent roughness height) on the habitat have been discussed. To investigate the effect of flow resistance parameters on aquatic habitat, Jajrood River and rainbow trout species have been selected. During the field visit, the coordinates of the map were matched with the location and samples of surface and subsurface materials were taken. By performing gradation in the laboratory and using Manning’s equation and stage discharge curves, the hydraulic roughness coefficient was calculated. Then grain size roughness was obtained using experimental relationships. Shape roughness coefficient was calculated by subtracting the two roughness coefficients and was used in the hydraulic simulation. Water levels obtained from the hydraulic model were used to simulate the habitat. The effect of flow depth and width and equivalent roughness height parameters on the habitat at the three life stages of the target species, namely fry, juvenile and adult, was analyzed using simulation results. In general, with increasing the width and depth of the stream and the equivalent roughness height, the habitat suitability for the target species increased. The factor that causes the most change in habitat suitability is the width of the stream,

کلیدواژه‌ها [English]

  • flow resistance parameters
  • habitat suitability
  • Jajrood river
  • hydraulic model
  • habitat model

مراجع

[1].  Chow V. Open-channel hydraulics. International student edition. McGraw-Hill Civ Eng Ser. 1959;xviii:680.
[2]. Cowan WL. Estimating hydraulic roughness coefficients: Agricultural Engineering,. Agric Eng. 1956;337(1956):470–500.
[3]. Ebrahimi, N., Sokouti Oskoee, R. Experimental study on flow resistance of the inclined river, case study: Shahr-chay River. Watershed Engineering and Management, 2017; 9(3): 239-249.[Persian]
[4]. Mohammadi, M., moludi, M. Determination of Resistance Coefficient in Gravel Bed Rivers (case study: Urmia Shahr-Chay River). Water and Soil Science, 2021.[Persian]
[5]. Tennant DL. Instream Flow Regimens for Fish, Wildlife, Recreation and Related Environmental Resources. Fisheries. 1976 [cited 2021 Jun 10];1(4):6–10.
[6]. Stalnaker C, Lamb BL, Henriksen J, Bovee K, Bartholow J. The instream flow incremental methodology: a primer for IFIM. Biol Rep - US Dep Inter Natl Biol Serv. 1995 [cited 2020 Nov 6];29.
[7]. Bovee KD, Lamb BL, Bartholow JM, Stalnaker CB, Taylor J, Henriksen J. Stream habitat analysis using the instream flow incremental methodology. USGS/BRD-Information and Technology Report. Fort Collins, CO; 1998.
[8]. Mouton AM, Schneider M, Depestele J, Goethals PLM, De Pauw N. Fish habitat modelling as a tool for river management. Ecol Eng. 2007 Mar 1;29(3):305–15.
[9]. Nagaya T, Shiraishi Y, Onitsuka K, Higashino M, Takami T, Otsuka N, et al. Evaluation of suitable hydraulic conditions for spawning of ayu with horizontal 2D numerical simulation and PHABSIM. Ecol Modell. 2008 Jul 10;215(1–3):133–43.
[10]. Wilding TK, Bledsoe B, Poff NL, Sanderson J. Predicting habitat response to flow using generalized habitat models for trout in Rocky Mountain streams. River Res Appl. 2014 Sep 1;30(7):805–24.
[11]. Peng L, Sun L. Minimum instream flow requirement for the water-reduction section of diversion-type hydropower station: a case study of the Zagunao River, China. Environ Earth Sci. 2016 Sep 1 [cited 2021 Jun 10];75(17):1–8.
[12]. Nikghalb S, Shokoohi A, Singh VP, Yu R. Ecological Regime versus Minimum Environmental Flow:Comparison of Results for a River in a Semi Mediterranean Region. Water Resour Manag [Internet]. 2016 Oct 1 [cited 2021 Jun 14];30(13):4969–84.
[13]. Hashemi, S , Tabatabai, M. R. M., Mousavi Nadoushani, R, Brown trout functional flows range, based on morphologic and physical habitat parameters in Lar Headwaters, Journal of Natural Environment, 2016; 69(3): 865-880.[Persian]
[14]. Hajiesmaeili M, Ayyoubzadeh SA, Sedighkia M. Effects of stream hydraulic characteristics on habitat suitability for rapid habitat assessment of rainbow trout (Oncorhynchus mykiss). Int J Fish Aquat Stud. 2018;6(5):10–9.
[15]. Asghari S, Feizollah pour M, Mohammad nejad A. Investigation of sediment delivery ratio (SDR) in Jajroud river basin. Quantitative Geomorphological Research, 2018; 2(1): 67-78.
[16]. Abdoli A, Naderi M. Biodiversity of fish in the southern basin of the Caspian Sea. Aquatic Science Publications, 2008. [Persian]
[17]. Abdoli A, Determination of water need and basic environmental discharge of Jaajrud river. Department of Environment, 2018. [Persian]
[18]. Coad BW, Fresh water Fishes of Iran, Species Accounts - Salmonidae - Oncorhynchus mykiss. 2020. Available from: http://www.briancoad.com
[19]. Wolman, M.G. (1954) A Method of Sampling Coarse River-Bed Material. Transactions-American Geophysical Union, 35, 1954, 951-956.
 
[20]. Google map: Jajrud River. 2021. Available from: https://www.maps.google.com.
[21]. Najafi M.A. The Effect of Flow Resistance Parameters on Jaajrud River Habitats. 2021. MSc. Thesis. University of Shahid Beheshti, Iran.
[22]. Milhous RT, Waddle TJ. Physical Habitat
Simulation (PHABSIM) Software for Windows (v.1.5.1). Fort Collins, CO: USGS Fort Collins Science Center. Midcontinent Ecological Science Centre. 2012.
[23]. Cheng N-S. Representative Grain Size and Equivalent Roughness Height of a Sediment Bed. J Hydraul Eng. 2016 [cited 2021 May 29];142(1):06015016.
اکوهیدرولوژی
دوره 8، شماره 4
دی 1400
صفحه 1007-1024

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 13 مرداد 1400
  • تاریخ بازنگری: 22 آبان 1400
  • تاریخ پذیرش: 22 آبان 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار